Voor ze nationaal drugscommissaris werd, verdiende Ine Van Wymersch haar sporen bij politie, parket en openbaar ministerie. Ze hield er geen blind geloof aan law and order aan over. “Met repressie alleen los je het drugprobleem niet op.”
Ine Van Wymersch werkte vroeger als advocaat, als juridisch adviseur bij de lokale Brusselse politie, als jeugdmagistraat bij het Openbaar Ministerie van Brussel en als procureur des Konings. Sinds februari 2023 coördineert ze als nationaal drugscommissaris de strijd tegen drugscriminaliteit. Ondanks die politionele en juridische achtergrond gelooft ze niet in repressie als alleenzaligmakende oplossing.
Ine Van Wymersch: “Dat heeft te maken met wie het vuile werk opknapt. In Brussel zijn dat ‘wegwerpkrachten’: jonge mensen in een precaire situatie, zonder toekomstperspectief, vaak zonder verblijfsvergunning. Ze hebben weinig te verliezen en van nevenschade liggen ze niet wakker - het is toch ‘hun’ wijk niet. Als ze minderjarig zijn, denken ze dat justitie hen niets kan maken. Ten onrechte. Ons jeugdrecht is niet van de poes en een gesloten inrichting is geen scoutskamp.”
Je lijkt begrip voor hen op te brengen?
“Ik praat hun gedrag zeker niet goed, maar het is wel belangrijk om de context te schetsen. De samenleving slaagt er niet in om alle jonge mensen een toekomstperspectief te bieden. Criminele organisaties springen in het gat.”
Lees verder onder het kader.
Boek je ticket voor Het Grote Drugsdebat
27 november 2024 | 20u | VUB, Aula QB
Net als andere grote steden worstelt Brussel met toenemend druggebruik- en criminaliteit. Wat is de beste aanpak, voor Brussel en voor de mini-samenleving die de VUB toch is? Kunnen wij iets leren van Portugal, dat drugs decriminaliseerde en gebruikers naar een gezondheidscommissie doorverwijst? Of van het IJslandse preventiemodel voor jongeren? Op 27 november gaan Ine Van Wymersch (nationaal drugscommissaris), Jurgen De Landsheer (korpschef Politiezone Zuid) en andere experten met elkaar in debat over de problemen en de oplossingen.
Wat is de impact van druggerelateerde misdaad op de maatschappij?
“Dat leg ik vaak uit aan de hand van een metafoor. De druggerelateerde criminaliteit is als een ijsberg. De bommen en de granaten die het nieuws halen, dat is maar de zichtbare top. Onder de zeespiegel doemt een veel groter gevaar op: de onderwereld die infiltreert in de bovenwereld, met criminelen die misdaadgeld witwassen, bonafide ondernemers oneerlijke concurrentie aandoen en straffeloos wijken onleefbaar maken. Dit soort van misdaad is minder zichtbaar, maar doet de samenleving uiteenrafelen.”
Is de situatie in Brussel anders dan elders?
“Drugs duiken overal in het land op. Recent is de regio rond Roeselare, Ieper en Diksmuide nog overspoeld door flakka, de zogenaamde zombiedrug. De situatie in Brussel is wel specifiek door de jonge, steeds groeiende bevolking en de stijgende armoedecijfers. In een grote stad concentreren zich veel mensen in een precaire situatie. Dat is de perfecte rekruteringsvijver voor criminele organisaties. Brussel huisvest dan nog eens een aantal federale instellingen zoals de Dienst Vreemdelingen Zaken, die andere grote steden niet hebben. “
“We moeten samen de ijsberg doen smelten”
Wat betekent dit voor de aanpak van het probleem?
“Dat die heel breed moet gaan. Er is meer bepaald een directe en een indirecte aanpak nodig. De directe aanpak is politioneel en juridisch: huiszoekingen doen, drugs en misdaadgeld in beslag nemen, arrestaties verrichten. Zo hakken we rechtstreeks in op de ijsberg. Maar de indirecte aanpak is minstens even belangrijk. Denk aan de inzet van lokale besturen, scholen, sportclubs, ouders, sociaal en buurtwerk, asielopvang, de private sector en andere spelers uit de samenleving. Als die allemaal meewerken en bijdragen, kunnen we samen de temperatuur van het water doen stijgen en de rest van de ijsberg doen smelten. Een warme, weerbare samenleving die iedereen meeneemt is het beste wapen tegen drugs en drugscriminaliteit.”
Kan de VUB hier ook aan bijdragen?
“Zeker! Niet door een verlengstuk te worden van de politiediensten, maar door studenten te sensibiliseren en te informeren, door laagdrempelige hulp aan te bieden, door de campusinfrastructuur onder de loep te nemen, enzovoort. Wanneer alle actoren van de samenleving hun rol opnemen, stijgt de temperatuur van het water en smelt de ijsberg. Bovendien creëer je een klimaat waar geen nieuwe ijsberg in kan aangroeien. Het wordt de criminele organisaties letterlijk te heet onder de voeten. Dan en alleen dan werken we structureel aan een lange-termijnoplossing.”
Samenlevingsopbouw dus.
“Het gaat dan ook om een samenlevingsprobleem. We moeten investeren in het sociale weefsel en hulp bieden aan mensen in precaire omstandigheden. Daar zie ik als nationaal drugscommissaris nog marge tot verbetering.”
Niet bij politie en justitie? Veel mensen vinden dat vooral die extra middelen nodig hebben.
“Het is niet of-of, maar en-en: we moeten investeren in politie en parket, én in de maatschappij. Er zijn bijvoorbeeld belangrijke investeringen nodig om op een performante manier witwasonderzoeken te voeren. Ook investeringen in technologie, gespecialiseerde opleiding en gemeenschappelijke internationale onderzoeksteams zijn absoluut noodzakelijk. Maar middelen in het middenveld pompen is even hard nodig, bijvoorbeeld in open ruimte en sportinfrastructuur. Veel sportclubs kampen met wachtlijsten en een gebrek aan sportvelden. Los dat op, en ze zullen veel meer jongeren van de straat kunnen houden. Ze bieden die jongeren zoveel meer dan een uurtje voetbaltraining.”
Brussel focust op hotspotwijken. Wat zijn dat en wat gebeurt daar?
“Dat is een tiental wijken waar de drugsproblematiek heel geconcentreerd wordt aangepakt, in een samenwerking tussen politie, parket, gemeentebestuur en organisaties uit het middenveld. Safe Brussels, dat de veiligheid en preventie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest coördineert, is daarbij een belangrijke partner. Omdat de problematiek per wijk verschilt, is de aanpak telkens anders. Peterbos is het Bethlememplein niet, en dat is weer anders dan Square Jacques Franck. Het beleid volgt wel overal het systeem van Clear, Hold, Build.”
Wat betekent Clear, Hold, Build?
“Dat zijn drie fasen. Clear is de eerste: de controle terugwinnen en aanpakken wie voor overlast zorgt. De politie en de stadsdiensten grijpen massaal en zichtbaar in, achter de schermen gebeurt er structureel onderzoek. De wijkcomités en buurtbewoners worden uitgenodigd om hun plaats in de wijk weer in te nemen. Daarna mag je niet stoppen, maar ga je over naar fase twee: Hold. Je bestendigt de verbeterde situatie, bijvoorbeeld door dealers uit hun sociale woning en de wijk te verwijderen. Zij krijgen hulp om hun leven ergens anders weer op de rails te zetten. Build is de derde fase: werken aan preventie en sociale cohesie. Het is een multidisciplinaire, structurele methode.”
Werkt de methode ook echt?
“De methode heeft in verschillende steden in Groot-Brittannië positieve resultaten opgeleverd. Jurgen De Landsheer, de korpschef van Politiezone Zuid, bevestigt dit. De bewoners van Peterbos krijgen bijvoorbeeld weer wat perspectief. Het vertrouwen in de politie en de overheid neemt toe, waardoor men geneigd is de politie informatie te geven of om hulp te vragen als er problemen zijn. Handelaars zien het zitten om een krantenwinkeltje of een andere zaak op te starten. Zo krijgt een wijk weer zuurstof.”
Verplaatsen de problemen zich dan niet naar andere wijken?
“Ook de wijken rond die moeilijke wijken en de rest van de stad worden meegenomen in die hele aanpak. Anders krijg je inderdaad een verplaatsingseffect en nieuwe hotspotwijken. Deze aanpak kan maar succes hebben als je alle stakeholders aan boord haalt én het lang volhoudt. De cyclus Clear-Hold-Build is een structurele methodologie, die regelmatig herhaald moet worden. Soms zit je al in de derde fase – Build – en moet je plots even terug naar de eerste fase – Clear. In de strijd tegen drugs en drugcriminaliteit moet je de vinger voortdurend aan de pols houden en mag je nooit op je lauweren rusten.”
De wereld heeft je nodig
Dit initiatief maakt deel uit van het publieksprogramma van de VUB: een programma voor iedereen die vindt dat het anders kan in de wereld en gelooft dat wetenschappelijke inzichten, kritisch denken en dialoog een belangrijke eerste stap zijn om je stempel te drukken op jouw omgeving en de wereld.
Als Urban Engaged University wil de Vrije Universiteit Brussel een drijvende kracht van verandering in de wereld te zijn. Met ons academisch onderwijs en ons innovatief onderzoek dragen we bij aan de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties en drukken we mee onze stempel op de toekomst.
Creëer mee(r) impact Ontvang uitnodigingen voor VUB's publieksactiviteiten