Op 6 mei leest gelauwerd auteur Caryl Phillips op uitnodiging van VUB-literatuurwetenschapper Eva Ulrike Pirker voor zijn jongste boek, Another man in the street, een meerstemmige roman over migratie in het Verenigd Koninkrijk. “Het is een poging om mensen aan te zetten tot empathie.”
Boek nu je ticket voor de boeklezing op 6 mei in Passa Porta. Studenten krijgen 50% korting.
De concrete aanleiding voor Another man in the street is het verhaal van de beruchte Londense huisjesmelker Peter Rachman. Met zijn krotten verwierf hij zo’n slechte reputatie dat Rachmanism een Engels woord werd voor het uitbuiten van huurders. Wat fascineert je zo in hem?
“Wanneer migranten aankomen in een land, is accommodatie het eerste wat ze nodig hebben. Net na de Tweede Wereldoorlog was het voor nieuwkomers in Londen, en meer specifiek voor migranten uit West-Indië en Afrika, erg moeilijk om accommodatie te vinden. Peter Rachman gaf hen wel kansen. Toch werd hij verguisd door het establishment voor de slechte staat van zijn woonblokken. Hij stond daardoor bekend als een hebzuchtig en hoogst onaangenaam persoon. Toen ik erachter kwam dat hij zelf een Holocaustoverlever uit Polen is, ging ik hem met andere ogen bekijken. Misschien was hij gezegend met een vorm van oprechte empathie voor outsiders omdat hij zelf een nieuwkomer was.”
Zijn gefictionaliseerde verhaal is maar een van de vele migrantenverhalen in Another man in the street. Zo migreerde Victor, het hoofdpersonage, vanuit de Caraïben naar Londen, maar evengoed heb je personages die verhuizen van het platteland naar de stad. Wat hebben al deze verhalen met elkaar gemeen?
“Het gaat altijd over verlies. Als je migreert, verlies je iets. Dat kan een taal zijn of familie, maar ook voedsel of muziek. Wat je motiveert om te migreren daarentegen, is hetgeen je gaat winnen. De hoop - maar ook de gok - is altijd dat hetgeen je wint, meer voordelig zal zijn dan hetgeen je verliest, zodat de eindbalans positief is. Veel mensen migreren bijvoorbeeld omdat ze een betere toekomst willen voor hun kinderen. Om dat te bereiken, zijn ze bereid om zelf opofferingen te maken. Dat is wat alle personages met elkaar gemeen hebben. En bij de een is de eindbalans duidelijk positiever dan bij de ander.”
"Het is net de job van een schrijver om een alternatief verhaal te laten horen. Dat is de reden waarom wereldwijd zoveel schrijvers worden opgesloten, of zijn verbannen. We conformeren ons niet"
Brick Lane straatmarkt in Oost-Londen
Zelf kwam je als baby met je ouders van de Caraïben naar het VK. Later verhuisde je van Leeds naar Londen. Vandaag woon je in de VS waar je les geeft aan Yale University. Herken je die aspiratie?
“Zeker. Telkens wanneer je je ergens je boeltje pakt en vertrekt, hoop je op persoonlijke groei: op vlak van scholing, op vlak van kansen, op financieel vlak… Maar ook in het echte leven kan niet iedereen, net als in Another man in the street, zijn dromen realiseren. Ik woon ondertussen al geruime tijd in de VS, maar de situatie hier is momenteel niet rooskleurig. Soms kijk ik naar het nieuws, en word ik overvallen door de gedachte: ‘Wat heb ik in hemelsnaam gedaan?’ Mijn kinderen groeien op in Donald Trumps Amerika, dat was niet wat ik voor hen had gehoopt. Is het wel een verstandige beslissing geweest om mij hier te vestigen? Dat houdt mij bezig.”
Voel jij in je professionele leven, als literatuurdocent en schrijver, de impact van de recente politieke veranderingen in de VS?
“Zeker. Er wordt flink geschrapt in de subsidies voor universiteiten, sommige onderzoeksdepartementen worden gesloten. Ik voel ook dat er een zekere angst is bij de buitenlandse studenten om zich nog uit te spreken. Er gaan veel verhalen de ronde van studenten maar ook van professoren wier visa zijn afgenomen. Ik ben me ervan bewust dat de vrijheid van meningsuiting in mijn klas onder druk staat. Maar als schrijver houdt het me niet tegen. Het is net de job van een schrijver om een alternatief verhaal te laten horen. Dat is de reden waarom wereldwijd zoveel schrijvers worden opgesloten, of zijn verbannen. We conformeren ons niet. Ook ik laat als schrijver mijn stem niet het zwijgen opleggen.”
In Another man in the street vertel je niet één alternatief verhaal, je geeft er verschillende. Bovendien wissel je regelmatig van vertelperspectief. Hoe is die vormkeuze ontstaan?
“In het VK, waar ik opgroeide, hebben mensen een sterk historisch besef. In hun ogen volgt de geschiedenis een duidelijke lijn, eerst was er deze koning, dan die koningin, en die leidde dan weer tot die en die gebeurtenis. In die geschiedenis was er voor mij als klein jongetje geen plaats. Daardoor ben ik de dominantie van een enkelvoudig narratief gaan wantrouwen. Als je mij zegt ‘dat is de geschiedenis van België’ of ‘dat is de geschiedenis van Engeland’, dan denk ik: ‘Nee, zo doe je tekort aan de werkelijkheid.’ Er zijn zoveel verschillende verhalen. En naar elk verhaal kun je vanuit zoveel verschillende perspectieven kijken. Als schrijver verander ik daarom graag regelmatig van perspectief.”
Je woont intussen al lang in de VS, maar je koos er wel voor om het verhaal in Londen te situeren. Waarom?
“De VS zijn bij uitstek een land van migranten. Het land is door hen gebouwd. Daardoor hebben de VS een sterke traditie van migratieverhalen. In de Britse literatuur is migratie minder sterk aanwezig. Veel Britten houden vast aan het idee dat migranten het probleem zijn, of slechts een tweederangsrol vervullen. Ik wilde mijn boek situeren in de maatschappij waarin er de grootste nood is aan dit soort verhalen.”
"Een roman is een poging tot ontmoeting. En daardoor is het een poging om mensen aan te zetten tot empathie"
Hoe zie jij de multiculturele samenleving in het VK evolueren?
“Ik zie dezelfde moeilijkheden als in de rest van Europa. Op de Olympische Spelen of in voetbalteams zie je de diversiteit, maar hogerop in het bedrijfsleven of in de politiek ziet de maatschappij er plots anders uit. Er is dus een spanning tussen de realiteit op straat en in de machtsstructuren. Maar ik ben een optimist, ik heb hoop voor de toekomst.”
Zie je daarin een rol voor jezelf als schrijver?
“Ja, ik wil niet dat er nog een generatie jongeren opgroeit zonder boeken waarin ze zichzelf gerepresenteerd zien. Dat is niet de enige reden waarom ik schrijver wilde worden, maar het is wel een belangrijke motivatie geweest. Als tiener, maar ook als student kreeg ik nooit boeken voorgeschoteld die de samenleving lieten zien waar ik in leefde.”
Zelf heb ik geen migratieachtergrond, maar Another man in the street gaf mij wel meer empathie voor de moeilijkheden waar nieuwkomers mee te maken krijgen.
“Empathie opwekken is misschien nog belangrijker dan herkenning geven. Een verhaal dat geen empathie opwekt, is een geschiedenisles. In literatuur moet je de angsten en de bezorgdheden van de personages kunnen voelen. Ook voor mij als schrijver komen die altijd eerst. Pas later denk ik na over het sociale onrecht dat ik wil aankaarten. De mensen, mijn personages, zijn de motor van wat ik doe. Ik probeer te begrijpen waarom ze de dingen doen die ze doen. Maar in empathie zit niet alleen de sleutel om mensen te begrijpen, het is ook een middel om van gedachten te veranderen. Niemand van ons zal op basis van een geschiedenisles over Syrië zijn mening over Syrische vluchtelingen bijstellen, we gaan onze mening bijstellen omdat we iemand van Syrië hebben ontmoet en we ons gaan voorstellen hoe die persoon zijn leven eruit ziet. Een roman is een poging tot zo’n ontmoeting. En daardoor is het een poging om mensen aan te zetten tot empathie. In plaats van te zeggen wat we moeten voelen, laat een schrijver ons de dingen zelf voelen.”
Over Caryl Phillips
Door de Guardian omschreven als "een van de meest vooraanstaande schrijvers van Groot-Brittannië" en door de New York Times als "een van de literaire grootheden van onze tijd", is Caryl Phillips de veelgeprezen auteur van maar liefst 17 boeken. Zijn oeuvre omvat romans, biografieën, reisverhalen en literaire essays, evenals talloze werken voor toneel, film en radiodrama. Phillips won vele prestigieuze prijzen en wordt door critici geprezen om zijn veelzijdige stijl en diepgaande karakterbeschrijvingen. Tegelijkertijd is zijn proza toegankelijk en meeslepend, perfect aansluitend bij de urgente thema’s en actuele vragen die zijn werk verkent. Phillips heeft wereldwijd aan verschillende universiteiten gedoceerd en is al meer dan twintig jaar hoogleraar Engelse literatuur.
Boek nu tickets > Another Man in the Street > 6 mei 2025 > in Passa Porta
Deze activiteit maakt deel uit van de serie Ties That Bind Us, een initiatief van drie onderzoeksgroepen van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte. Het is ook onderdeel van het publieksprogramma van de VUB.
