Wetenschappers en andere experts gaan in verschillende Vlaamse steden in dialoog met burgers over vijf prangende kwesties: democratie, energie, genetica, pensioenen en het gevangeniswezen. De tournee vaart onder de vlag CTRL-SHIFT-DELETE. We praten erover met filosoof Johan Braeckman. Hij zet zijn schouders mee onder het initiatief en modereert de lezing over democratie.
Boek je tickets
Mensen & Wetenschap, het Humanistisch Verbond en de Vrije Universiteit Brussel organiseren een jaar lang in verschillende Vlaamse steden de lezingenreeks CTRL-SHIFT-DELETE. Onder de sprekers ook enkele VUB-kleppers zoals Christophe Busch (alumnus/Hannah Arendt Instituut) en Patrick Deboosere (prof. emeritus /demograaf).
Verdachte cookies, een overvolle browsergeschiedenis: met een eenvoudige druk op Ctrl-Shft-Delete zijn ze in een wip opgeruimd. Mensen & Wetenschap en het Humanistisch Verbond, de VUB-partners achter de lezingenreeks CTRL-SHIFT-DELETE, gebruiken de toetsencombinatie als een metafoor voor de samenleving. Om de problemen van vandaag en morgen aan te pakken, moet die ook af en toe uitgeleefde gedachten opruimen en hoofdzaak van bijzaak onderscheiden. De lezingenreeks is een aanzet daartoe, stelt Johan Braeckman. “We vragen experts uit de universiteit en de praktijk om ons te informeren en hun visie uit de doeken te doen. Maar we hopen ook op participatie en wisselwerking met de aanwezige ‘leken’. Het is de bedoeling dat zij mee nadenken en discussiëren over het thema van de avond.”
Zeg nu niet dat jij ook al twijfels hebt over ‘de experts’?
Johan Braeckman: “De experts negeren zou rampzalig zijn. Als we niet naar specialisten luisteren, naar wie dan wel? Anderzijds kan het ook gevaarlijk zijn om alles alleen aan hen over te laten. Ook experts kunnen zich vergissen en beslissingen nemen die fout zijn of door de tijd worden ingehaald . We moeten altijd een slag om de arm houden, want de wetenschap evolueert voortdurend.”
Voortschrijdend inzicht, heet dat dan.
“Denk aan de geneeskunde. Hoe men nog niet zo lang geleden borstkanker behandelde, soms met onnodige amputaties, dat kan je met de kennis van vandaag niet meer bevatten. Of neem de lobotomie, gelukkig al iets langer geleden. Ooit vond men het blijkbaar een goed idee om met een ijspriem via het oog de neofrontale cortex van psychiatrische patiënten los te snijden.”
"De wetten rond euthanasie, openbaar rookverbod, het homohuwelijk... uit die momenten kunnen we leren"
Welke expert schoot volgens jou de meest dramatische hoofdvogel af?
“Kort na de tweede wereldoorlog adviseerden wiskundigen als John Von Neumann de Amerikaanse president om zo snel mogelijk de Sovjet-Unie met kernbommen te bestoken, voor de Russen die wapens zelf gebouwd hadden. Een gelukje dat de politiek daar niet in meegegaan is.”
Je modereert zelf een lezing over democratische gezondheid. Wat is het uitgangspunt?
“Over heel de wereld zijn mensen ontevreden over de slagkracht van de democratie. Ze noemen de democratie een schijnvertoning, vinden dat ze zelf niets te zeggen hebben en dromen van een autoritaire leider, een sterke man of vrouw die de stal uitmest en het totaal anders aanpakt. Op die onvrede enten zich de ideeën van politici als Trump, Orban, Bolsonaro, Wilders, Meloni,… Die tendens moeten we ernstig nemen en proberen te begrijpen. Zoals Spinoza zei: we moeten menselijke handelingen niet bespotten, betreuren of veroordelen, maar begrijpen.”
In welk bedje is onze democratie dan wel ziek?
“Democratie betekent dat de macht bij het volk ligt. In België neigt de democratie eerder naar een particratie. We gaan stemmen op schijnbaar heldere programma’s, maar het resultaat lijkt altijd uit te monden in een ingewikkeld en ondoorzichtig beleidskluwen. Een tweede probleem is dat mensen zich steeds minder informeren via klassieke media en andere experts. Daarover willen we met CTRL-SHIFT-DELETE nadenken en van gedachten wisselen.”
Foto credits: Gwenny Cooman
Hoort CTRL-SHIFT-DELETE dan thuis in het rijtje projecten zoals de G1000 van David Van Reybrouck en ‘We Need To Talk’ van VUB-professor Dave Sinardet?
“Het opzet is minder grootschalig, maar het klopt: ook wij willen burgers mee doen nadenken en voor meer betrokkenheid zorgen. Zeker lokaal is er ruimte voor zo’n initiatieven. In Wetteren, waar ik zelf woon, is al jaren discussie over de locatie van een nieuwe brug over de Schelde. Ik hoor Wetterenaars klagen dat alles over hun hoofd bedisseld wordt, door politici en dure externe consultants. Het lijkt me een goed idee om over dit soort van lokale projecten burgerfora te organiseren, met gelote panels. Daar bestaan allerlei formules voor. Het kost wel tijd, geld en expertise om zoiets op een correcte manier te organiseren. Burgerparticipatie mag ook niet ontaarden in burgerpopulisme.”
Mogen die panels ook echte politieke beslissingen nemen?
“Daar moet je toch mee opletten. Een politicus kan je afstraffen in het stemhokje, een gelote burger niet. Ik hoop wel dat burgers die deelnemen beter zullen begrijpen hoe lastig de rol van politici is. Ze moeten over van alles en nog wat op de hoogte zijn en met duizend dingen rekening houden, en krijgen vaak ten onrechte op hun kop. Terwijl veel politici ook maar mensen zijn, voor wie de politiek een roeping en een eerlijk engagement is. We moeten dat mooie ambt echt wat herwaarderen. Met de sociale media is het te gemakkelijk geworden om beleidsmensen in de grond te boren.”
Over verkiezingen gesproken: in Vlaanderen is de opkomstplicht voor de lokale verkiezingen afgeschaft. Een goed idee?
“Dat vind ik niet. Ik ben helemaal voor vrijheid en autonomie, maar eens om de zoveel jaar naar het stemhokje trekken, dat is toch niet zo’n gruwelijke betutteling of beknotting? Het is een cliché, maar verkiezingen zijn toch nog altijd een feest van de democratie. Niet elke verplichting is iets negatiefs.”
Ter inspiratie voor toekomstige maatschappelijke veranderingen: wat zijn jouw favoriete CTRL-SHIFT-DELETE-momenten van het recente verleden?
“Het vrouwenstemrecht, pas in 1948! Het verbod op roken in openbare ruimtes. Het homohuwelijk. De drie wetten van 2002 over euthanasie, palliatieve zorgen en patiëntenrechten. Er was telkens veel over gedebatteerd, de politiek had een positieve rol gespeeld en de bevolking was er nauw bij betrokken. Uit die momenten kunnen we leren. Dat politici de nodige moed moeten kunnen opbrengen. En dat burgers niet zoveel moeten klagen als er hen iets niet bevalt. Ze kunnen zelf in de politiek stappen of mee het debat voeren. Op onze CTRL-SHIFT-DELETE lezingen bijvoorbeeld. Ik zou zeggen: kom af, wees constructief, informeer jezelf en spreek de experts gerust tegen. Wie weet nemen ze jouw ideeën wel over.”
De wereld heeft je nodig
Dit initiatief maakt deel uit van het publieksprogramma van de VUB: een programma voor iedereen die vindt dat het anders kan in de wereld en gelooft dat wetenschappelijke inzichten, kritisch denken en dialoog een belangrijke eerste stap zijn om je stempel te drukken op jouw omgeving en de wereld.
Als Urban Engaged University wil de Vrije Universiteit Brussel een drijvende kracht van verandering in de wereld te zijn. Met ons academisch onderwijs en ons innovatief onderzoek dragen we bij aan de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties en drukken we mee onze stempel op de toekomst.
Creëer mee(r) impact Ontvang uitnodigingen voor VUB's publieksactiviteiten