Middelbare school in Molenbeek wordt omgedoopt tot GO! Caroline Pauwels Atheneum

Vanaf september 2025 krijgt het GO!4 cITy atheneum in Sint-Jans-Molenbeek een nieuwe naam: het GO! Caroline Pauwels Atheneum. Deze nieuwe naam eert de wijlen VUB-rector met een nieuw pedagogisch project rond urban education. Daarbij wordt diversiteit als troef gezien, met méér kansen voor elke groep. Een krachtige kijk die helemaal aansluit bij de visie van Caroline Pauwels.  

Waarom deze naamswijziging? 

Bastiaan Libeer, directeur: “Samen met de VUB heeft onze school de voorbije vier jaren een intensieve zoektocht afgelegd naar wat sterk onderwijs voor ons betekent. Het resultaat is een nieuw pedagogisch project, met verbinding, verwondering en het versterken van leerlingen als kernwaarden. De nieuwe naam ‘Atheneum Caroline Pauwels’ weerspiegelt niet alleen waar we voor staan, maar straalt ook ambitie uit. We streven als school continu naar verbetering. Met zichtbare elementen, zoals een Caroline Pauwels klaslokaal, citaten en kunst nemen we de leerlingen mee in het verhaal.” 

Els Consuegra, hoofddocent bij de lerarenopleiding (MILO): “De samenwerking tussen onze lerarenopleiding en het schoolteam is een prachtig voorbeeld van wat urban education inhoudt. Een grootstad als Brussel biedt vele kansen om partnerships aan te gaan met lokale organisatie en kennisinstellingen zoals VUB. Wetenschappelijke inzichten bieden geen kant-en-klaar recept dat je zomaar in de klas kan toepassen. Zeker in een superdiverse context kan de vertaalslag naar de praktijk best complex zijn. Het vergt intensief samenwerken en wederzijdse verwondering.” 

Als onderzoekende school brengen jullie de kernwaarde ‘verwondering’ meteen in de praktijk. Hoe stimuleren jullie dat bij leerlingen?  

Bastiaan Libeer: “Verwondering is als een spier die je moet trainen. Het zit in kleine dingen, zoals een spectaculair experiment in de klas, maar vormt ook de basis van leren. Een leerling die vragen stelt, is een zegen. Die houding willen we aanwakkeren. In het eerste middelbaar moedigen we concrete vragen aan. In de hogere jaren bouwen we verder naar hypothesestellingen, om onze jongeren klaar te stomen voor het hoger onderwijs. Verwondering stimuleren gaat verder dan rationele vragen stellen. Het scherpt ook het inlevingsvermogen aan. Empathie is de basis van ethisch denken.” 

Els Consuegra: “Verwonderen betekent ook verschillende perspectieven naast elkaar leggen. Gevoelige onderwerpen moeten we daarbij niet uit de weg gaan. Frictie kan net heel constructief zijn. Het is veel gevaarlijker om topics in de taboesfeer te duwen of enkel te aanvaarden dat je het oneens bent, zonder meer. Kritische vragen en verschillende perspectieven dagen leerlingen uit om hun standpunt te herzien of te vervolledigen. Dat is helemaal waar de visie van Caroline Pauwels voor staat.” 

Waarom wordt diversiteit vaak als een moeilijke uitdaging gezien?  

Els Consuegra: “Vele scholen in randgemeentes zien hun leerlingenpopulatie veranderen en merken dat hun aanpak niet meer werkt. Als je je materialen niet afstemt op de leefwereld en voorkennis van je leerlingen, dan vergroot het risico op demotivatie en storend gedrag. In het dominante discours klinkt vaak ‘we moeten de kennis reviven en terugkeren naar de essentie van het lerarenberoep’. Thema’s zoals diversiteitssensitiviteit horen daar niet bij. Dat is een valse tegenstelling. Mijn vader is afkomstig van Latijns-Amerika. Wat ik op school leerde over de ontdekkingsreizen van Columbus stond haaks op wat ik thuis hoorde. Dat heeft een impact. Je kan blijven vasthouden aan het curriculum of je leerlingen stimuleren om andere perspectieven en bronnen te verkennen die aansluiten bij hun migratieachtergrond, eventueel in hun thuistaal. Dat is uitdagend, kennisrijk en taalrijk. Het legt de lat net hoog én is diversiteitssensitief.” 

Bastiaan Libeer: “Diversiteit is een continuïteit op onze school. Ik geloof echt in de rijkdom van de Brusselse context. Diversiteit brengt verschillen, maar ook ontzettend veel mogelijkheden. Het is aan ons om ze te zien. We willen een warme school zijn die verbinding maakt met leerlingen en ook moeilijk meetbare skills in de verf zet, zodat jongeren zich gesterkt voelen in hun talenten én de maatschappij.” 

Kent Brussel andere uitdagingen dan grootsteden zoals Antwerpen of Gent?  

Els Consuegra: “Heel wat uitdagingen zijn gelijklopend, maar Brussel kent een complexere taalcontext. In steden zoals Antwerpen hebben kinderen uit etnische minderheidsgroepen meestal een andere thuistaal, terwijl kinderen uit kansrijkere milieus thuis Nederlands spreken. In Brussel komt Frans erbij. De meertaligheid is intensiever en kruist op diverse manieren met sociaaleconomische status. In vele klassen spreekt quasi niemand enkel Nederlands thuis, of je nu in een kansrijk gezin opgroeit bij expats, of net bent aangekomen als vluchteling in België.” 

Welke kansen biedt die meertaligheid?  

Bastiaan Libeer: “Nederlands is belangrijk. We moeten onze leerlingen voorbereiden op hogere studies. Dat vergt een doordachte aanpak, met extra ondersteuning, bijlessen, aandacht voor samen lezen, herkansingstoetsen en zo verder. We leggen de lat hoog, maar dat is iets heel anders dan andere talen verbieden. Een sterke kennis van de moedertaal is de basis om andere talen te kunnen leren. Meertaligheid kan dus net een troef zijn. Als onze leerlingen kernbegrippen moeten leren, voorzien we een extra tekstkolom in hun moedertaal.” 

Els Consuegra: “Studies tonen aan dat het zinvol is om de taal die iemand beheerst te benutten bij het leren van een nieuwe taal. Toch ligt dat supergevoelig in Vlaanderen. Het beheersen van de Nederlandse taal is uiteraard extreem belangrijk. Het geeft je toegang tot lessen die alsmaar complexer worden naarmate je studieloopbaan vordert. Maar kinderen zijn er niet gebaat bij dat hun moedertaal wordt afgeschilderd als een ongewenst deel van hun identiteit dat het Nederlands in de weg staat. Zo werkt het simpelweg niet.” 

Hoe houden jullie de onderwijskwaliteit hoog?  

Bastiaan Libeer: “De dalende trend in Nederlands en wiskunde houdt ook ons bezig. De context is te complex voor zwart-wit oplossingen. Wij maken het verschil door in te zetten op studievaardigheden. Iedereen weet hoe belangrijk plannen en leerstrategieën zijn, maar hoe doe je dat in de praktijk? Dat is een van de thema’s waar we samen met de VUB op bouwen. We maken ‘leren studeren’ concreet. Klascoaches helpen bij algemene zaken zoals plannen. Per vakgroep maken we duidelijke afspraken, zodat alle vakleerkrachten dezelfde studiemethodes stimuleren. Een taal leer je immers heel anders dan wiskunde of geschiedenis.” 

Els Consuegra: “In een ultradiverse context is het extra waardevol om daar expliciet bij stil te staan. Deze kinderen groeien vaker op met laagopgeleide ouders, die minder vertrouwd zijn met wat studeren inhoudt. We zien dat pioniersstudenten, die als eerste in het gezin hogere onderwijs volgen, niet altijd op dezelfde ondersteuning en academische vaardigheden kunnen leunen als andere studenten.” 

Hoe krijg je alle neuzen in dezelfde richting?  

Bastiaan Libeer: “Uit een bevraging bij ons leerkrachtenteam bleek gelukkig een sterke eensgezindheid. Er leeft op onze school een cultuur van constant streven naar verbetering. Om te excelleren, moet je inzetten op groei. We hechten veel belang aan professionalisering die het informele niveau overstijgt. Wat pas je aan in je volgende les? Wat kan beter?  We zoeken leerkrachten die zichzelf in vraag durven stellen. Twijfel moet leiden tot een onderzoekende houding die vooruitgang bevordert, niet tot onzekerheid. Wees emotioneel positief, rationeel kritisch.” 

Els Consuegra: “Op de Olympische Spelen zag je topsporters meteen na hun prestatie de opname herbekijken met hun coach. Wil je toppers in het onderwijs, dan heb je zo’n aanpak nodig. Dat is wat we doen met het Videoclubproject, gefinancierd door Leerpunt: leerkrachten filmen hun lessen en bespreken ze nadien met collega’s. Als het gaat over professionalisering en samenwerken heeft Vlaanderen een wat geïsoleerde lerarencultuur. Verbinding is cruciaal om als leraar en school te groeien. Wat echt onderbenut blijft, is de verbinding met partners buiten de schoolmuren. Sommige uitdagingen zijn zo complex, dat je het als school niet alleen kan. Zeker in een superdiverse context als Molenbeek is die samenwerking met externe partners cruciaal.” 

Waar hopen jullie binnen enkele jaren te staan?  

Bastiaan Libeer: “Ik hoop dat onze leerlingen Caroline Pauwels niet alleen kennen, maar ook haar waarden uitdragen. Dat ze vragen stellen, open naar de wereld kijken en met vertrouwen doorstromen naar hoger onderwijs, met een brede set studievaardigheden en hoge verwachtingen. Ik som kenmerken op die nauw aansluiten bij persoonlijkheidskenmerken. Dat is misschien ambitieus, maar ik geloof dat het kan.” 

Els Consuegra: “De groepen waarvan we deel uitmaken vormen mee onze identiteit. Wanneer leerlingen zich thuis voelen op school, worden schoolwaarden deel van hun identiteit. Je kan als school niet alle problemen oplossen, maar kleine betekenisvolle veranderingen hebben wel degelijk een impact. Zoals voormalig VUB-rector Paul de Knop ooit zei: ‘optimism is our moral duty’. Zelfs in moeilijke situaties ben je als professional verplicht om te blijven zoeken naar mogelijkheden. Dit is geen sprint, maar een marathon. Een volgehouden inspanning waarbij je jaar na jaar vooruitgaat.”