Een experiment met dromedarisbloed leidde tot een wetenschappelijke doorbraak van formaat. VUB-onderzoeker Raymond Hamers (1932-2021) ontdekte in 1989 de 'nanobodies'. Deze piepkleine antilichamen vormen sindsdien de basis voor innovatieve geneesmiddelen en nieuwe biotechnologische toepassingen. De documentaire Knappe Koppen werpt een blik op dit fascinerende verhaal van toeval, nieuwsgierigheid en doorzettingsvermogen.
In 1989 voerde professor Raymond Hamers aan de Vrije Universiteit Brussel een routine-experiment uit met zijn studenten. De opdracht was eenvoudig: antilichamen isoleren uit bloedstalen. Omdat er geen geschikt materiaal voorhanden was, besloot Hamers een bevroren bloedstaal van een dromedaris te gebruiken, overgebleven van een eerder onderzoek. Wat aanvankelijk een pragmatische keuze leek, bleek een wetenschappelijke doorbraak van formaat. Tot zijn verbazing ontdekte Hamers dat de antilichamen in het bloed van de dromedaris een unieke structuur hadden, compleet anders dan die van andere dieren. Deze toevallige ontdekking leidde tot de identificatie van ‘nanobodies’ — kleine, maar krachtige antilichamen met bijzondere eigenschappen.
De impact van deze ontdekking reikte veel verder dan het laboratorium. De documentaire Knappe Koppen werpt een licht op dit opmerkelijke moment in de wetenschapsgeschiedenis en toont hoe nanobodies sindsdien de geneeskunde, de biotechnologie en zelfs de landbouw hebben veranderd. Dankzij hun compacte formaat en unieke eigenschappen kunnen nanobodies worden gebruikt voor de ontwikkeling van nieuwe medicijnen en innovatieve behandelingen.
De nieuwsgierigheid van professor Hamers en zijn bereidheid om buiten de gebaande paden te denken, zorgden voor een revolutie in het biomedisch onderzoek. Zijn werk leidde in 2001 tot de oprichting van Ablynx, een spin-off van de VUB. Dit biotechbedrijf groeide snel uit tot een pionier in de ontwikkeling van geneesmiddelen op basis van nanobodies. De kracht en het potentieel van deze technologie bleven niet onopgemerkt. In 2018 werd Ablynx overgenomen door het Franse farmaceutische bedrijf Sanofi voor maar liefst 3,9 miljard euro — een recordbedrag dat Ablynx in de schijnwerpers plaatste als een van de kroonjuwelen van de Belgische biotechsector.
De documentaire laat zien hoe een toevallige ontdekking, in combinatie met wetenschappelijke nieuwsgierigheid, kan uitgroeien tot een wereldveranderende innovatie. Het verhaal van professor Hamers en zijn team is een inspirerend voorbeeld van hoe wetenschap vaak wordt voortgestuwd door een onverwachte vondst — mits men bereid is goed te kijken en nieuwsgierig te blijven.
Bekijk de documentaire met unieke beelden gratis op VRT MAX tot 10 december 2025.
De Leerstoel Casterman-Hamers: Brug tussen wetenschap en filosofie
De wetenschappelijke erfenis van Raymond Hamers en Cécile Casterman reikt verder dan baanbrekend onderzoek naar nanobodies. Samen richtten ze in 2013 de Leerstoel Casterman-Hamers Geschiedenis en Filosofie van de Wetenschappen op aan de VUB. Met deze leerstoel wilden ze een leemte in het academisch onderwijs opvullen: een breed toegankelijke ruimte voor reflectie over de historische en filosofische wortels van wetenschappelijke kennis.
De leerstoel, ontwikkeld in samenwerking met VUB Crosstalks, organiseert lezingen, workshops en residenties. Deze activiteiten stimuleren studenten, onderzoekers en docenten om kritisch na te denken over de evolutie van wetenschappelijke ideeën. Voor de periode 2022-2024 is jurist en filosoof Mireille Hildebrandt aangesteld als leerstoelhouder. Hun gezamenlijke missie? Wetenschap verbinden met filosofie en de academische gemeenschap prikkelen om verder te kijken dan de grenzen van hun eigen vakgebied.