Een decennium van duurzaamheid aan de VUB

Het GreenTeam bestaat 10 jaar en dat verdient naast een dikke proficiat ook een uitgebreid interview. Coördinator Maarten Ipers is er al bij sinds 2017, student Geografie Daan Vandenberghe zit in zijn derde bachelorjaar en is al even lang jobstudent. Ze vertellen gepassioneerd en vol positivisme over hun engagement voor een duurzamere VUB én wereld. 

Ook studeren aan een maatschappelijk geëngageerde universiteit? Ontdek de mogelijkheden aan de VUB!

Hoe is het allemaal begonnen voor GreenTeam? 

Maarten: “Tien jaar geleden diende toenmalig duurzaamheidscoördinator Rebecca Lefevere een project in om een volwaardig Green Office aan de VUB uit te bouwen, geïnspireerd door het voorbeeld aan de universiteit van Maastricht. Het concept ontstond in de UK en momenteel zijn we nog steeds lid van de koepelorganisatie Green Office Movement. Elke maand ontmoeten we elkaar digitaal en jaarlijks is er ook een Belgische bijeenkomst.” 
Het GreenTeam bestaat uit jezelf en een groep studenten. Hoe maak je hen warm om zich te engageren? 

Maarten: “Aan het einde van het academiejaar gaan we op zoek naar nieuwe studenten en dat verloopt meestal vrij vlot. We hebben al een community opgebouwd binnen de VUB door de activiteiten die we organiseren. Als we communiceren dat we studentenjobs beschikbaar hebben voor komend academiejaar, komen er meer studenten op af dan er plaatsen zijn. Uit de sollicitaties selecteer ik dan de meest geëngageerde studenten."

"We willen niet met de vinger wijzen, maar door bijvoorbeeld samen vegan te koken mensen tonen dat dat ook lekker kan zijn"

En wat houdt jouw job dan precies in, Daan? 

Daan: “Die bestaat uit verschillende aspecten en dat vind ik er ook het fijnst aan. We werken niet enkel op beleid, maar krijgen ook de kans om concrete acties als een vintage markt of filmavond te organiseren. Dat zijn meer laagdrempelige activiteiten, maar we zetten even goed uitgebreide activiteiten rond energie op de agenda bijvoorbeeld. Het gaat erom te werken rond het duurzaamheidsconcept en dat dichter bij de studenten te brengen. Dat doen we op een positieve manier. We willen niet met de vinger wijzen, maar door bijvoorbeeld samen vegan te koken mensen tonen dat dat ook lekker kan zijn. Het andere deel van de job is campagne voeren en sensibiliseren. We vormen een brug tussen het VUB-beleid en acties bij de studenten zelf.” 

“Het is de beste studentenjob die ik in mijn leven al heb gehad. Ik heb het gevoel dat ik iets nuttigs kan doen en iets positief kan veranderen.” 

Staan studenten open voor jullie campagnes en acties? 

Daan: “Ik denk dat zij vaak met een open blik luisteren. Sommige groepen zijn makkelijker te bereiken dan andere, maar we merken wel dat er veel geëngageerde studenten zijn aan deze universiteit die bereid zijn om iets nieuws te proberen. Het is belangrijk om het positief te brengen en samen na te denken over hoe we in de toekomst klimaatneutraal kunnen worden in plaats van gewoon te zeggen wat er allemaal misloopt in de wereld. Ik merk wel veel enthousiasme.” 

Is de dagelijkse vegan spaghetti in de resto bijvoorbeeld jullie verdienste? 

Maarten: “Dat is veeleer een actie van de resto zelf. Wel hebben we samen al een heel traject doorlopen om tot het duurzame restaurant van vandaag te komen. Ons partnerschap is een van de langstlopende aan de VUB en we waren heel vroeg mee om plantaardige maaltijden aan te bieden. Samen beslisten we om deel te nemen aan het Good Food Resto-label. Dat legt bepaalde zaken op zoals kleinere en evenwichtigere opties aanbieden en werken rond zero waste en zo weinig mogelijk voedseloverschotten.” 

In het menu krijgen maaltijden nu ook een kleur. 

Maarten: “Ja, het is een duidelijke manier om te zien welke impact een maaltijd heeft zonder te overladen met informatie. Het initiatief Ecotarian van doctoraatsstudent Lise Vermeersch berekent de impact en de kleurcode. Wij proberen ook lezingen te organiseren of informatie te verspreiden om te duiden waarom dat zo is. Wie wél die diepgaande informatie wil, krijgt die dus ook.”  

En komt daar veel volk op af? 

Maarten: “Ja, toch wel. Laatst deden we een food talk rond veganisme met een spreker die ProVeg - het voormalige EVA vzw - had opgericht en er waren 50 personen aanwezig. Zulke activiteiten zijn toegankelijk voor iedereen, maar onze communicatie verspreiden we natuurlijk via VUB-kanalen. We werken wel samen met externe organisaties die dat ook via hun netwerk verspreiden. Op acties als de jaarlijkse fietsbrocante komen de meeste personen van buiten de VUB af, vooral mensen uit de buurt.” 

Hoe is werken rond duurzaamheid geëvolueerd aan de VUB? 

Maarten: “Bij studenten zie je dat de meerderheid zeker mee is en de impact op het klimaat veel minder in vraag stelt. We werken ook samen met veel VUB-diensten en daar zien we wel bij de meeste directies zin om eraan te werken. Infrastructuur zorgt bijvoorbeeld samen met biologen en hydrologen mee voor de verduurzaming van de campus door te ontharden, de biodiversiteit te verhogen, waterhuishouding...” 

“Met de nieuwe CIO Karin Voets zullen we een campagne voeren rond de Digital Cleanup Day in maart. Zij reageerde meteen enthousiast op dat initiatief met concrete voorstellen. We contacteerden ook VUB-archief CAVA voor hun insteek over hoe je je OneDrive opkuist bijvoorbeeld. Met al die mensen en duurzaamheidsbeleidsmedewerker Kato Thibaut gaan we een campagne opzetten met lezingen, acties en projecten. We proberen heel fel te verbinden op de universiteit. Onderzoekers met diensten met directies met studenten. Dat is heel fijn om te doen.” 

“Aan sommige andere universiteiten worden door besparingen Green Offices afgeslankt, hier gelukkig niet. We dragen bij aan een duurzame universiteit, brengen dingen in beweging en brengen mensen samen. Er is de combinatie tussen duurzaam onderzoek en onderzoekers die communiceren naar studenten. En ook voor studenten die in het GreenTeam zitten is het interessant: op financieel vlak, maar ze leren ook veel bij. Een van de mooiste zaken aan hun studentenjob zijn de capaciteiten die ze hier ontwikkelen, zoals hoe een organisatie functioneert en hoe je moet communiceren of in een team werken.  

En de complexe werking van een universiteit leren kennen. 

Daan: “Ja, het is heel fijn om dat te leren. Ook wel ingewikkeld soms om te begrijpen hoe en waar bepaalde beslissingen worden genomen. Het is soms moeilijk om daarop te kunnen wegen, omdat elk departement zijn eigen ding kan doen. Soms is het zoeken, dus gelukkig hebben we een coördinator. Het zou ook chaotischer verlopen als er enkel studenten in GreenTeam zouden zitten.  Dankzij zijn ervaring leren we lessen uit het verleden en weten we bij wie we waarvoor terechtkunnen.” 

"We moeten ons duidelijker naar voor schuiven als een duurzame universiteit die wil zoeken naar oplossingen om klimaatneutraal te worden"

Wat zijn jullie doelstellingen de komende tijd? Wat moet er echt gebeuren aan de VUB? 

Daan: “Streven naar klimaatneutraliteit. We hebben een voortrekkersrol te spelen aan een universiteit. We zitten natuurlijk niet in een vacuüm en zijn afhankelijk van funding, maar we moeten ons duidelijker naar voor schuiven als een duurzame universiteit die wil zoeken naar oplossingen om klimaatneutraal te worden. Binnen veel departementen zijn mensen daar al mee bezig, maar ik denk dat we wel een versnelling hoger moeten schakelen. Samenwerking is essentieel om echt iets in beweging te krijgen, ook met studenten, en ik denk dat GreenTeam daar echt wel de verbindende factor tussen verschillende niveaus kan zijn.” 

“Binnen verschillende diensten en faculteiten hebben we het programma Green Heroes opgezet. Een spel waarbij je vijf acties per maand kan ondernemen om je werking te verduurzamen. We hebben bijvoorbeeld een groot energieverbruik aan de VUB, ook ‘s nachts terwijl er dan niemand is. Dan moeten ze samen op zoek naar die energieslurpers. Maar ook als je een diepvriezer hebt in je kantoor: moet je die echt gebruiken en zo ja, zet die dan op de juiste temperatuur. Vaak zetten mensen de verwarming hoog, waarna een andere groep het raam opent. Zij voelen de kostprijs natuurlijk niet, dus je moet incentives geven om te verduurzamen.” 

Hoe gaan we om met het grote energieverbruik van AI? 

Maarten: “Dat wordt het thema van Green Heroes in maart. Gebruik het bewust. Dat is bij reizen ook zo: we zeggen niet dat je nooit meer het vliegtuig mag nemen, maar denk er gewoon over na of dat de beste keuze is voor de reis die je wil maken.” 

Is duurzaamheid altijd al belangrijk geweest voor jullie? 

Maarten: “De eerste keer dat ik me er heel bewust van was, was toen ik naar An Inconvenient Truth van Al Gore keek. Dat was een echte eyeopener. Ik maak bewuste keuzes die impact hebben en dat gaat dan vooral over voeding, mobiliteit en consumeren.”  

Daan: “In de tijd van de klimaatmarsen heb ik op mijn eigen middelbare school een klimaatactiegroep opgericht en dan voel je dat je meer wil doen en samen met anderen aan de slag wil. Dat merk ik ook aan de andere studenten die hier werken: we zijn doeners en willen actie ondernemen. Dat is voor studenten ook een manier om fatalisme te vermijden. Ik was op de klimaatconferentie en dat heeft mij zeker geen goed gedaan, maar dit hebben als tegengewicht geeft mij wel actieve hoop.” 

Maarten: “Het gaat inderdaad niet enkel over je negatieve impact minimaliseren, maar ook over positieve impact te creëren. Ook over mensen samenbrengen van binnen en buiten de universiteit. We proberen ook altijd constructief te zijn om samen te werken richting oplossingen in plaats van met de vinger te wijzen.” 

"Als universiteit heb je de kans om een grote doelgroep te bereiken van leiders van morgen."

Moet duurzaamheid een verplicht vak worden voor elke student? 

Maarten: “Ja, of het integreren in bestaande vakken. Professor Cathy Macharis doet dat bijvoorbeeld al in de economische richtingen, maar het zou binnen elke opleiding kunnen.” 

Daan: “Het is belangrijk om mensen in hun domein uitdagingen en mogelijkheden bij te brengen. Psychologen opleiden over gedragsverandering, bij IT heb je mensen nodig die gaan nadenken over de impact van AI, ingenieurs die klimaatrobuuste infrastructuur ontwikkelen... Ook mensen die al afgestudeerd zijn, moeten we de nodige skills blijven bijbrengen.” 

Veel mensen waren na de verkiezingen in 2024 verontwaardigd dat de groenere partijen het zo slecht deden. Hoe gaan jullie met dat politieke aspect om? 

Maarten: “Wij praten vaak voor ons eigen publiek, maar binnen een universiteit zijn er ook zoveel mogelijkheden. Duurzaamheid op een bepaalde manier in je opleidingen verwerken kan al een grote impact hebben. Als universiteit heb je de kans om een grote doelgroep te bereiken van leiders van morgen.” 

Daan: “Het is juist de reden om niet te stoppen met wat we doen. Het doet er nog steeds toe en die boodschap moeten we blijven uitdragen. Enerzijds door van de VUB een duurzame organisatie te maken op zichzelf en daarnaast als kennisinstelling ons potentieel te gebruiken om positieve impact te creëren op het vlak van onderwijs en onderzoek. Als je vraagt wat de VUB nog kan doen, dan is het dat.” 

Blijf die boodschap vooral uitdragen. Bedankt voor jullie engagement!