Leerstoel Sporen van het Verzet

De geschiedenis

De geschiedenis van onze universiteit is sterk verweven met die van het Belgische verzet. Op 25 november 1941 sloot de ULB als enige Belgische universiteit de deuren uit protest tegen de Duitse inmenging. Een groot deel van de studenten en professoren boden clandestien verzet tegen de bezetter en betaalden daarvoor een hoge tol. Op Saint-V huldigen studenten elk jaar de omgekomen verzetsleden van onze academische gemeenschap op de Nationale Schietbaan in Schaarbeek. De verhalen achter de afgeroepen namen zijn echter weinig gekend. Verzetsleden is symptomatisch voor het gebrek aan aandacht voor verzetsgeschiedenis in Vlaanderen. Daar komt nu langzaam verandering in. In 2023 riep een groep VUB-studenten in een open brief op om van 8 mei een universitaire feestdag te maken ‘om de herinnering en het bewustzijn over het verzet, het fascisme en de bezetting in het algemeen te stimuleren onder de studenten’. In diezelfde week pleitten Belgische rectoren in Knack voor een nationaal verzetsmuseum.
 

Over de leerstoel

Met de onderzoeksleerstoel Sporen van het Verzet wil de VUB een antwoord bieden aan de groeiende maatschappelijke vraag om de herinnering van het Belgische  verzet tegen de nazistische bezetter nieuw leven in te blazen. Dit thema sluit naadloos aan bij de VUB kernwaarden van vrijheid en gelijkheid, solidariteit en een diep maatschappelijk engagement gefundeerd in wetenschappelijke kennis. Deze leerstoel zet daarbij citizen science, impactvol maatschappelijk-betrokken onderzoek centraal. Het breed publiek zal sterk betrokken worden in zowel het academische als het publiek-historische werk. Dit past binnen het uitgesproken engagement van de VUB om als Urban Engaged University vanuit een sterke onderzoeksbasis een dynamisch dialoog aan te gaan met de samenleving. Daarnaast kadert deze leerstoel in een structurele samenwerking met de ULB, die simultaan een jaarlijkse leerstoel voor een gastonderzoeker zal wijden aan de geschiedenis van het verzet.  

De voornaamste externe partner is vzw Helden van het Verzet, een non-profit die werkt rond de herinnering van het Belgische verzet. Aan de hand van verzetscafé’s, sociale media, podcasts, novelles en lezingen worden de verhalen van de Belgen die streden tegen de nazistische verzetter bekend gemaakt bij het breed publiek.
 

Doelstellingen

De Leerstoel Sporen van het Verzet combineert een maatschappelijke met een academische missie. In beide domeinen staat participatie van het brede publiek centraal. De Leerstoel zal ook worden bijgestaan door een klankbordgroep met internationale experts uit het domein en afgevaardigden van de erfgoedsector.

Binnen de academische pijler staan de volgende concrete doelstellingen voorop:
•    Creatie van een onderzoekslijn rond het verzet
•    Oprichting van een citizen science project rond de afscheidsbrieven van geëxecuteerde verzetsleden
•    Aanvragen externe onderzoeksfinanciering voor projecten rond specifieke thema’s in verzetsgeschiedenis (zoals bijv. het Geheime Leger, verzet aan Belgische universiteiten etc.)
•    Wetenschapscommunicatie door middel van publicaties, lezingen en conferenties
•    Begeleiding van thesissen rond verzetsgeschiedenis.

De publiekshistorische pijler heeft de volgende focus: 
•    Creatie van een onderzoeksomgeving, publiekswebsite en digitale kaart met executieplaatsen en andere herinneringsplaatsen van het verzet 
•    Organisatie van reeks herdenkingsinitiatieven op de VUB en in Brussel, Vlaanderen en Wallonië 
•    Publiekshistorische activiteiten rond de verzetsgeschiedenis, zoals lezingen, podcasts en digitaliseringsmomenten van persoonlijke archieven van verzetsleden
•    Voorbereidend onderzoek naar de mogelijkheden voor een digitaal verzetsmuseum.