Over de leerstoel
De leerstoel Fatima Mernissi is een initiatief van RHEA - Expertisecentrum gender, diversiteit en intersectionaliteit, in samenwerking met Crosstalks. Fatima Mernissi was een vooraanstaande Marokkaanse sociologe die van groot belang was in de ontwikkeling van het feminisme in de moslimwereld. Ze overleed op 30 november 2015. Haar gedachtegoed leeft verder in de leerstoel die haar naam draagt.
Vanuit de context van de stad Brussel en aansluitend op de waarden van de VUB inspireert het gedachtegoed van Fatima Mernissi tot academisch en maatschappelijk engagement. Meerbepaald gaat het om interdisciplinair academisch onderzoek en een maatschappelijk verbindend programma van publieke lezingen en workshops over macht, gender en islam. Sinds maart 2017 presenteert de leerstoel een lezingenreeks met vernieuwende visies en kritische stemmen als springplank naar een constructieve samenleving in Brussel. Hiermee creëeren we een kader voor een open dialoog met opiniemakers, middenveldorganisaties, kunstenaars, activisten en jongeren.
De leerstoel maakt deel uit van de faculteit Sociale Wetenschappen en Solvay Business School.
Achter de sluier: De islam en de strijd tussen de seksen
In 1975 publiceerde Fatima Mernissi Achter de sluier: De islam en de strijd tussen de seksen. Dat boek leverde haar de bijnaam Simone de Beauvoir van de Maghreb op. The Guardian riep haar uit tot een van de 100 invloedrijkste Arabische vrouwen. Haar oeuvre verkent de relatie tussen macht, gender en islam. Het slaat bruggen tussen het Westen en de Arabische wereld.
Twee pijlers
De leerstoel Fatima Mernissi heeft 2 pijlers. De eerste is academisch georiënteerd, de tweede is gericht op de samenleving met onder meer een jaarlijkse activiteitenreeks.
Academische pijler
Er wordt wetenschappelijk onderzoek opgezet met 4 aandachtspunten:
- De zogenaamde ‘moslimkwestie’: met name de framing van macht, gender en islam in de actuele wetenschappelijke en maatschappelijk debatten. Hierbij is er bijzondere aandacht voor vernieuwende en kritische stemmen.
- Identiteit en identiteitsbeleving onder de moslimpopulaties in Europa: met bijzondere aandacht voor jongeren. Hier focussen we op nieuwe ideeën en praktijken die groeien binnen de moslimpopulaties zelf. Het betreft onder meer identiteitsvorming en de invulling van ‘mannelijkheid’ en ‘vrouwelijkheid’, van ‘feminisme’ en ‘islam’.
- Mogelijkheden en beperkingen van de huidige politieke structuren en culturen van de hedendaagse liberale democratieën in het licht van de integratie van de islam in Europa.
- Brussel en haar verscheidene dynamieken en gemeenschappen.
Voor een breed publiek ter bevordering van de samenleving
Binnen de academische wereld zijn al heel wat onderzoekers en denkers actief rond deze thema’s. Daarbij interpreteren ze de islam op een kritische manier en nemen ze de rol van gender, macht en religie bij samenlevingsproblemen onder de loep. Deze kennis is echter niet altijd bereikbaar voor een breed publiek. Ook het onderzoek in het kader van de leerstoel mag niet op de VUB-campus blijven. Het moet een belangrijke rol spelen in de bevordering van de samenleving in een stad als Brussel.
Samenlevingsgeoriënteerde pijler
We creëeren een kader voor een dialoog over het brede thema macht, gender en islam tussen wetenschap en samenleving. De leerstoel mikt op maatschappelijke stakeholders als opiniemakers, middenveldorganisaties, kunstenaars, activisten en allerhande belanghebbenden.
Wederzijdse kennisuitwisseling
Ook het middenveld kent reeds verschillende initiatieven die de islam kritisch herdenken en op zoek gaan naar manieren om de samenleving op een positieve manier vorm te geven. Door de creatie van een platform voor maatschappelijk debat kan de VUB een belangrijke en constructieve bijdrage leveren aan een wederzijdse kennisuitwisseling.
Activiteitenreeks: Academia meets Society
Een belangrijke katalysator van deze kennisuitwisseling is de jaarlijkse activiteitenreeks Academia meets Society. Hiermee creëren we een forum voor vernieuwende, kritische stemmen. Deze stemmen bieden inspiratie voor activistische, beleidsgeoriënteerde of artistieke activiteiten. Sinds 2017 geeft leerstoelhouder Iman Lechkar vorm aan deze activiteitenreeks.
Slam the City (2017)
Slam the City gebruikte de stedelijke energie van Brussel om een inclusiever en meer samenhangend weefsel te creëren binnen de grootstad.
De Fatima Mernissi Boekenkaravaan (2018)
De Boekenkaravaan liet Brusselse jongeren kennismaken met literatuur als een artistieke en maatschappelijk relevante discipline. Ook inspireerde dit project hen door hen in dialoog te laten gaan met verschillende schrijvers, in het bijzonder Vlaams-Marokkaanse.
Vergeten koninginnen: vrouwen aan de macht (2019)
Deze driedelige activiteitenreeks zoomde in op mechanismen die ervoor zorgen dat de mannelijke elite blijft voortbestaan en versterkt wordt, waardoor het vrouwelijke potentieel beknot of onzichtbaar gemaakt wordt.
AflamNa (‘Onze Films’) (2020)
Aan de hand van Noord-Afrikaanse films creëerden we een forum om gender, seksualiteit en macht bij moslimgemeenschappen én in de brede maatschappij te bespreken.
Leerstoelhouder
Iman Lechkar
Iman heeft een master in de toegepaste vertaalkunde Engels-Spaans-Arabisch, een MaNaMa in Internationale betrekkingen en diplomatie en een doctoraat in de sociale en culturele antropologie. Ze combineert taalkundige en mens-, cultuur- en sociaalwetenschappelijke expertise. Deze expertise zorgt ervoor dat Iman vanuit een interdisciplinaire kijk maatschappelijke tendensen kan analyseren en onderwijzen. Haar betrokkenheid situeert zich voornamelijk in het hoger onderwijs. Ze verrichtte doctoraal en postdoctoraal onderzoek aan de KU Leuven en gaf les aan Odisee binnen de opleiding Sociaal Werk.
Iman onderzoekt islamvormen in het Westen. Ze is gespecialiseerd in de antropologie van de islam, multiculturaliteit, kritische theorie, gendertheorie, islamitische studies, en in de politiek en geschiedenis van het Midden-Oosten. Zowel in haar onderzoek als in haar lessen probeert Iman verschillende intellectuele, sociale, culturele en historische tradities te verbinden.
Tot slot is ze ook betrokken in het maatschappelijk middenveld in Brussel en Antwerpen. Daar probeert ze het debat rond islam, diversiteit en minderheden in de Belgische context mee vorm te geven.
Filmportret van Fatima Mernissi
Filmportret van Fatima Mernissi door Saddie Choua
In opdracht van de VUB maakte beeldend kunstenares Saddie Choua speciaal voor de leerstoel een indrukwekkend artistiek filmportret over Fatima Mernissi. Het draagt de titel "Je crois qu’il y a une confusion chez vous. Vous croyez que moi je veux vous imiter. #FatimaMernissi"
Events
30 november 2022
Hommage Fatima Mernissi | Vrije Universiteit Brussel (vub.be)
Ontdek al onze actieve leerstoelen
Details over deze academische leerstoel
Faculteit: Faculteit Sociale Wetenschappen en Solvay Business School
Type leerstoel: Onderwijs