Václav HAVEL (°1936 - 2011)
Beroep: Schrijver, politicus, dissident
Nationaliteit: Tsjech
Waarom een eredoctoraat?
In 1990 ontving Václav Havel het eredoctoraat van de VUB.
Democratie loont
Václav Havel was niet de enige die in het verlengde van het einde van de Koude Oorlog gelauwerd werd voor zijn vreedzame strijd voor mensenrechten en (dichterlijke) vrijheid.
Havel schreef, inspireerde, leidde en durfde. Hij trotseerde meermaals gevangenismuren voor zijn idealen en het welzijn van zijn volk.
Een begeesterde, open geest, die de democratische kernwaarden van de VUB in daden omzette en velen het nakijken gaf.
Hij was geen moraalridder, dissident Václav Havel. Vrijheid was hem daarvoor te kostbaar, in denken en doen.
Hij streed wel voor zijn idealen, omdat die leidden naar openheid en gelijke rechten voor iedereen. Zijn acties duldden geen onemanshow. Goeddoen moest een drijfveer zijn, niet de honger naar eventueel succes. Het was die intentie die altijd de hoop in stand hield, omdat ze nooit kon worden genekt door de glorie van ego, macht en eigenbelang.
"Work for something because it is good, not just because it stands a chance to succeed."
Over zijn carrière
De politicus
Na de splitsing van tsjecho-slowakije in 1993 werd hij de eerste tsjechische president.
De kunstenaar
'Het tuinfeest' uit 1963 was havel's debuut in de wereld van toneel. Het bezorgde hem een naam als gerespecteerd toneelschrijver.
Charta 77
Hij richtte deze mensenrechtenorganisatie op, die later veel steun kreeg van de westerse wereld.
1969: Oostenrijkse staatsprijs voor Europese literatuur.
1994: Philadelphia Liberty Medal, voor het nastreven van vrijheid.
2003: Internationale Gandhi vredesprijs.
Schrijvende president
5 oktober 1936. In Praag wordt Václav Havel geboren in een bourgeoisiegezin. Als in 1948 de communisten de macht grijpen, blijkt Havels afkomst eerder een nadeel dan een voordeel te zijn; zich inschrijven voor een goede opleiding, is geen sinecure. Hij belandt uiteindelijk op de universiteit maar daar komt in 1957 een einde aan als hij zijn militaire dienstplicht moet gaan vervullen. Hij kwijt zich trouw van zijn burgerlijke taak en begint erna te werken in verschillende theaters. Eerst als toneeltechnicus, dan als toneelschrijver. Ondertussen leert hij de kneepjes van het vak aan de Hogeschool voor Drama.
1963. Havels eerste toneelstuk Het tuinfeest wordt opgevoerd, een satire op de moderne bureaucratie. Zijn werk past in de sfeer van het absurde theater, met invloeden van de Duitstalige, Praagse (roman)schrijver Franz Kafka. Havel laat zijn inkt ook vloeien voor tijdschriften en is redacteur van een literair blad.
Einde van de Praagse Lente, 1968. De communistische overheid is niet gelukkig met Havels schrijfsels. Hij krijgt een publicatieverbod opgelegd. Te liberaal, vinden de leiders hem, en hij en zijn activiteiten worden als gevaarlijk beschouwd. Maar in het Westen verwerft hij naam als dissident en krijgen zijn toneelstukken meer en meer een podium. Terwijl zijn eigen land zijn stukken verbiedt, gaat populaire Havel aan de haal met de Oostenrijkse prijs voor Europese literatuur.
1977. Václav Havel stampt samen met enkele anderen de Charta 77 uit de grond, een mensenrechtenorganisatie, die later veel steun en erkenning krijgt van de westerse wereld. Havel is de eerste woordvoerder van de beweging. Twee jaar later wordt hij omwille van zijn politieke activiteiten gevangengenomen. Pas vier jaar daarna, 1983 is het dan, laat de Tsjecho-Slowaakse overheid hemt vrij onder internationale druk. Rond deze tijd schrijft Havel zijn filosofisch werk Brieven aan Olga, zijn echtgenote en voorvechtster van de democratie.
In 1986 ontvangt Havel de Nederlandse Erasmusprijs. Initieel zou die erkenning naar Charta 77 gaan, maar de minister van Buitenlandse Zaken verzet zich; hij vindt de zaak politiek te delicaat. Na overleg met premier Lubbers wordt besloten de prijs dan uit te reiken aan iemand die de waarden van Charta 77 het meest belichaamt. Václav Havel, dus.
1989, de Fluwelen Revolutie. In Tsjecho-Slowakije wordt het Burgerforum opgericht, een politieke beweging die het communistisch bewind - vreedzaam weliswaar - van de troon wil stoten. Havel is initiatiefnemer en medeoprichter. December van datzelfde jaar wordt hij verkozen tot president. Maar na een verkiezingsoverwinning van Slowaakse nationalisten in ’92 treedt hij af. Tegen Havels zin splitst het land zich in Tsjechië en Slowakije.
Februari ’93. Václav Havel wordt verkozen als president van de nieuwe republiek Tsjechië. Vijf jaar duurt zijn termijn, en in 1998 wordt die opnieuw verlengd met evenveel jaren. Tijdens zijn presidentschap volgen filmmakers van zeer dichtbij en zonder enig commentaar zijn doen en laten, om dat later in een unieke documentaire te gieten. Die bevat nog nooit eerder vertoond internationaal materiaal over een man die vurig op zoek is naar een evenwicht tussen een publiek en een persoonlijk leven, op weg naar een democratische toekomst.
Een derde verkiezing is grondwettelijk niet mogelijk en Havel stort zich terug op het schrijven. De laatste vijftien jaar van zijn leven gaan gepaard met grote gezondheidsproblemen. In 2011 overlijdt hij thuis, de toneelschrijver, de democraat, de vrijheidsstrijder, Monsieur le Président.
Wat is een eredoctoraat?
Sinds 1978 reikt de VUB elk jaar eredoctoraten uit aan persoonlijkheden met de meest diverse achtergronden die zich op een opmerkelijke manier hebben ingezet voor hun vakgebied en voor de maatschappij. Vanaf dit plechtige moment van erkenning dragen zij de eretitel van Doctor Honoris Causa van de VUB.