Sadako Ogata

Waarom een eredoctoraat? 

Grote kleine reus

Zo tenger als haar gestalte was, zo mild was haar karakter, zo formidabel haar visie, zo hard haar onderhandelingen, zo opvallend haar prestaties. Haar vurige en rechtdoorzee strijd tegen onrecht en geweld kenmerken haar afkeer van onverdraagzaamheid. Vluchtelingen en hun lot zijn de rode draad door haar leven, dat zich ontrolt als een verhaal van menslievendheid en moed.

Met het doctor honoris causa wil de VUB een extra bijdrage leveren aan het Internationaal Jaar van de Cultuur van de Vrede (2000, uitgeroepen door de UNESCO), niet in het minst omdat Ogata’s aanpak de waarden van de VUB rijpe klank en kleur geeft.

Als er geen thuis meer is, waar moet je dan aarden? Ze zijn met velen. Op de loop voor de onveiligheid van of in hun eigen land. Ontworteld, ontheemd, weg: het is de realiteit van de vluchteling.

Sadako Ogata ging onbevreesd voor hen in de figuurlijke vuurlinie staan. Ze probeerde te herstellen, te genezen en betere perspectieven te tekenen. Opnieuw beginnen, vraagt dapperheid, ballen, courage. Loslaten ook. Mensen kan je met elkaar verenigen, werken lukt overal, leven ook. Maar een nieuwe thuis bouw je niet met stenen.

Over haar carrière

Frêle weldoenster

16 september 1927. In Tokio wordt Sadako Ogata geboren. Haar vader is Japans ambassadeur in Finland, haar grootvader langs moeders kant minister van Buitenlandse Zaken in Japan. Ogata is nog een kleuter als haar overgrootvader, premier van het land, vermoord wordt. Politieke ambities zitten in de familie.

Sadako gaat studeren, eerst in Tokio en dan in het buitenland, ook al is dat laatste niet de gewoonte van Japanse vrouwen. In 1963 behaalt ze haar doctoraat, nadat ze een thesis schrijft over de politiek achter de oprichting van de Japanse staat Manchukuo. Ze analyseert er de oorzaken van de Japanse invasie in China in. Twee jaar later doceert ze aan de International Christian University in Tokio.

1968. Sadako Ogata wordt benoemd tot lid van de VN-missie in Japan. Het is de Japanse feministe Fusae Ichikawa - die mee haar schouders zette onder de uitbreiding van het kiesrecht voor vrouwen in Japan - die haar voordraagt. Ogata blijft drieënhalf jaar op post voor ze terugkeert naar Tokio, maar ze blijft forenzen tussen New York en Genève om voor agentschappen van de VN te werken.

Het is 1980 en Ogata doceert politiek aan de Sophia University in Tokio. Een tijd later wordt ze decaan van de faculteit Buitenlandse Studies. De kalender duidt 1990 aan als de Japanse premier haar persoonlijk belt: hij wil haar voordragen als hoofd van de vluchtelingencommissie UNHCR (United Nations High Commissioner for Refugees). Ze neemt de post aan.

Ook al is ze in het begin wat timide en low profile, na een paar weken verandert dat helemaal. Ze laat zich door het grensgebied van Turkije, Irak en Iran vliegen en bezoekt er de Koerden, op de vlucht voor het onbarmhartige leger van Saddam Hoessein. Ze beslist dat de UNHCR niet alleen gaat zorgen voor vluchtelingen maar ook voor binnenlandse verjaagden. In een wip vallen er miljoenen mensen meer onder de vleugels van de commissie.

De jaren zijn getekend door humanitaire crises en burgeroorlogen; de Golfoorlog, Joegoslavische oorlogen, de Rwandese genocide, vluchtelingenkampen in Congo en Afghanistan. Ogata zet overal VN-militairen in. Haar reputatie als diplomaat en (wel)doener groeit.

2002. De Japanse regering komt aankloppen bij Ogata. Of ze minister van Buitenlandse Zaken wil worden. Ogata weigert. Dat doet ze ook als ze later een tweede keer het voorstel krijgt. In de wandelgangen wordt gezegd dat ze geen zin heeft om excuusvrouw te zijn voor de Japanse machopolitiek. Ze neemt wel met beide handen het voorzitterschap van het Japanse agentschap voor buitenlandse hulp aan. Ogata slaagt erin om er binnen de paar jaar de grootste bilaterale hulporganisatie ter wereld van te maken. Ze blijft nog jaren een welluidende stem in adviesorganen allerlei.

In 2019 laat Sadako Ogata, een frêle figuur met de bijnaam kleine reus, de aarde voor wat het is. Ze bracht voor altijd verandering in het leven van vele vluchtelingen.

Japanse topvrouw

In 1990 werd ze vn hoge commissaris voor de vluchtelingen.

Aka "Kleine reus"

De kleine vrouw was gekend voor haar grote daden en haar aanpak veranderde het leven van talloze vluchtelingen.

Politiek bloed

Met een grootvader die minister van buitenlandse zaken was en een vader als Japans ambassadeur in Finland, leek politiek in haar bloed te zitten.

Japans feminisme

Sadako gaat studeren in het buitenland tegen de gewoonte in. De feministe fusae ichikawa, die het japanse kiesrecht voor vrouwen uitbreidde, draagt haar voor als lid van de VN-missie in Japan.