Richard Dawkins

Waarom een eredoctoraat? 

In 2005 ontvangt Richard Dawkins het eredoctoraat van de VUB.

Baanbrekende wetenschapper

Dr. Richard Dawkins (1941) ontvangt zijn laureaat aan de VUB vanwege zijn innovatieve bijdragen aan de wetenschap. Als klassiek bioloog maakte hij al snel de overstap naar moleculaire biologie, met een bijzondere focus op het gen en de daarmee samenhangende informatietheorieën.

In 1976 publiceerde hij zijn eerste boek, 'The Selfish Gene', waarin hij Darwins evolutietheorie toepaste op het gen. Hiermee sloeg hij een brug tussen moleculaire biologen en de gedragswetenschappelijke wereld van biologen, psychologen en sociobiologen. Dawkins heeft een grote bijdrage geleverd aan de discussies rond creationisme – de opvatting dat niet evolutie, maar een scheppingsdaad verantwoordelijk is voor het ontstaan van de aarde, planten, dieren en de mens – en evolutieleer.

"Wij zijn overlevingsmachines – robotvoertuigen die blind geprogrammeerd zijn om de zelfzuchtige moleculen die bekendstaan als genen te behouden." ( Dawkins, Richard. The Selfish Gene. Oxford University Press, 1976.)

Daarnaast is Dawkins een overtuigd atheïstisch humanist. Hij is niet alleen een uitgesproken tegenstander van alle vormen van religie, maar bekritiseert ook de halfslachtige houding van anderen. Dawkins denkt na over de bredere maatschappelijke implicaties van zijn wetenschap en probeert dit te bundelen in één enkele consequente en publiek te verantwoorden zienswijze. In dat opzicht is hij een belangrijke vertegenwoordiger van de ideeën die aan de basis liggen van de oprichting van onze universiteit.

Over zijn carrière

Richard Dawkins, geboren op 26 maart 1941 in Nairobi, Kenia, is een Britse evolutiebioloog en een invloedrijk populair-wetenschappelijk schrijver. Op jonge leeftijd verhuisde hij met zijn familie terug naar Engeland, waar hij zijn academische carrière begon. Hij studeerde aan de Universiteit van Oxford, waar hij in 1962 afstudeerde in de zoölogie en later promoveerde onder begeleiding van de befaamde etholoog Nikolaas Tinbergen.

Dawkins' doorbraak kwam in 1976 met de publicatie van zijn eerste boek, 'The Selfish Gene'. Dit werk introduceerde het begrip memen en populariseerde een gen-gecentreerde kijk op evolutie, die stelde dat organismen bestaan om hun genen te helpen overleven en repliceren. 'The Selfish Gene' maakte complexe wetenschappelijke concepten toegankelijk voor een breed publiek en zorgde ervoor dat Dawkins een bekende naam werd binnen en buiten de wetenschappelijke gemeenschap.

In de jaren daarna bleef Dawkins schrijven en publiceren. Zijn boek 'The Extended Phenotype' uit 1982 breidde zijn ideeën verder uit en introduceerde het concept dat de invloed van een gen zich kan uitstrekken tot buiten het lichaam van het organisme zelf.

"Het universum dat wij observeren heeft precies de eigenschappen die we zouden verwachten als er, in de kern, geen ontwerp, geen doel, geen kwaad, geen goed is, niets anders dan blinde, meedogenloze onverschilligheid." (Dawkins, Richard. Unweaving the Rainbow: Science, Delusion and the Appetite for Wonder. Houghton Mifflin Harcourt, 1998.)

Dawkins was van 1995 tot 2008 hoogleraar aan de Universiteit van Oxford, waar hij de Charles Simonyi-leerstoel voor de Public Understanding of Science bekleedde. Hij gebruikte deze positie om wetenschap en rationeel denken te promoten, en stond bekend om zijn scherpe kritiek op pseudowetenschap en religie. Zijn boek 'Climbing Mount Improbable' (1996) en 'Unweaving the Rainbow' (1998) waren verdere verkenningen van evolutionaire biologie en wetenschap in het algemeen.

Naast zijn academische werk en publicaties, was Dawkins ook een actief spreker en debater, waarbij hij zich inzette voor wetenschappelijk onderwijs en secularisme. Zijn werk tot 2005 heeft een blijvende invloed gehad op zowel de wetenschappelijke wereld als het publieke debat over evolutie en religie.