Jean-Baptiste "Toots" Thielemans

Waarom een eredoctoraat? 

11 december 2001 ontving Toots Thielemans in het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten het doctor honoris causa van de VUB en de ULB.

Op de toppen van de tonen

Hij was de eerste die van twee universiteiten een gezamenlijk eredoctoraat in handen kreeg. Als ketje van de Marollen toonde hij dat het samenvloeien van (taal)gemeenschappen niet voor golven hoeft te zorgen. Thielemans liet zien dat muziek geen diversiteit kent en voor emotie zorgt waarbij geen enkele grens een rol speelt. Passie drijft de mens naar waar hij zijn wil en humanisme maakt alles meer mogelijk.  

Een quote, een zin, een gedachte, een gevoel uit Thielemans’ oeverloos intense 'Bluesette'. Over dat liefde zo schoon is om te voelen maar waardevoller wordt door ze te delen. Toots verbindt tonen en noten tot een verlengde van het vuur en de hartstocht die hem sturen. In zijn leven, zijn carrière, zijn muziek. Geef wanhoop geen podium, maar laat overgave in de schijnwerpers staan. Alleen dan zal het licht nooit doven. 

Over zijn carrière

"Toots"

Wat er achter de naam "Toots" schuilging gaf hij niet prijs. Volgens hem verwees het naar toots morello en toots camarata.

Instrumenteel

In 1987 ontwikkelt fabrikant hohner twee mondharmonica's in samenwerking met toots. Ze zijn gemaakt voor warmere en hardere tonen, ze krijgen beide zijn naam.

2007: Klara carriére prijs

2009: Nea jazz master award

2017: Een zilveren muntstuk wordt geslagen ter nagedachtenis van toots thielemans.

En avant la musique!

1922. Het leven van Jean-Baptiste Thielemans begint in de Brussels volkswijk de Marollen; zijn ouders baten er een café uit. Kleine Toots is nog piepjong als hij betoverd geraakt door de accordeonist die er elke zondag speelt. Als blijkt dat hij vlot overweg kan met een speelgoedversie van een trekharmonica, doen zijn ouders hem niet veel later een echte kinderaccordeon cadeau. Toots zou die tot op het einde van zijn leven koesteren. 

Nadat Thielemans in de bioscoop van zijn sokken wordt geblazen door een scène waarin een streep grandioze mondharmonicamuziek de boventoon voert, schuift hij zijn accordeon aan de kant om zich passioneel op de mondharmonica te storten. Hij beluistert eindeloos veel platen van virtuozen, imiteert liedjes en blijkt een uitstekend handje weg te hebben van improvisatie.  

Toots vergeet niet dat school ook waardevol is en gaat wiskunde studeren aan de Université Libre de Bruxelles. Maar de Tweede Wereldoorlog verplicht de universiteit te sluiten en in 1940 vlucht het gezin Thielemans naar Frankrijk. In het Franse Masseret ontdekt Toots via de Engelstalige radio Amerikaanse jazz. Een nieuwe wereld gaat open voor hem en zijn instrument. Maar het is pas in 1942, als hij op een grammofoonplaat 'Carry me back to old Virginny' van Louis Armstrong hoort, dat hij compleet overstag gaat. Zijn liefde ontluikt in stilte, want de Duitsers verbieden ten strengste Amerikaanse muziek.

1943, een geluk bij een ongeluk. Thielemans wordt geveld door een longontsteking en moet het bed houden. Een van zijn vrienden daagt hem uit: of hij zo snel mogelijk het nummer 'Hold tight' van Fats Waller op gitaar kan spelen. Toots heeft amper een kwartier nodig en verliest voor de derde keer zijn hart aan een instrument. 

Na WO II speelt Toots Thielemans samen met andere muzikanten de pannen van het dak in Brusselse etablissementen. Heel wat Amerikaanse artiesten zakken naar Europa af om er op te treden.  

1947. Toots’ oom Theo, die in Miami woont, nodigt hem uit om een tijdje in Amerika te komen logeren. Euforie alom bij Toots, die naar het land van de jazz mag. In een jazzbar daarginder geeft hij op een avond het beste van zichzelf tijdens een jamsessie. Zijn behendigheid op zowel gitaar als mondharmonica ontgaat ook Bill Gottlieb, journalist bij The Washington Post en daar aanwezig, niet. Hij regelt een optreden voor hem met de J.J. Johnson All Star Band in Manhattan. Het publiek is eerst twijfelachtig maar gaat dan door het dak. 

1948. Toots Thielemans komt in contact met 'The King of Swing', Benny Goodman, een beroemde Amerikaanse jazzmusicus. Volledig onder de indruk van Toots’ talent, nodigt hij hem uit om – we schrijven 1950 ondertussen - mee te gaan op zijn Europese tournee. 

Na heel wat pendelen tussen Europa en de Verenigde Staten wordt Toots in 1957 geaccepteerd als Amerikaans staatsburger. Hij geeft zijn Belgische nationaliteit op en noemt zichzelf een veramerikaniseerde Brusseleer. Thielemans gaat samenwerken met de blinde Engels-Amerikaanse jazzpianist George Shearing en noemt die jaren tussen 1952 en 1959 zowel een hele opgave als een enorme leerschool.  

Intussen heeft Thielemans al een reeks soloplaten op zijn naam staan, verruilt hij de V.S. voor Zweden, waar hij ruimschoots aan de bak komt. In 1962 maakt hij de jazzwals 'Bluesette'. Wereldster Ray Charles is gek op de song en ook Ella Fitzgerald maakt er een gezongen versie van. Maar het is de legendarische producer Quincy Jones die Thielemans’ talent inzet voor soundtracks en tunes van tv-programma’s zoals 'The Bill Cosby Show' en 'Sesame Street'. 

Zijn muziek is onder meer te horen in films als 'The Getaway' (1972), 'Turks Fruit' (1973), 'Jean de Florette' (met rasacteurs Yves Montand en Gérard Depardieu). Maar zijn muzikale bijdrage aan de Zweedse animatiefilm 'Dunderklumpen' doet hem nog meer. Later weerklinken zijn melodieën ook in politieseries 'Witse' en 'Baantjer'. 

Toots gaat samenwerken met grote Braziliaanse sterren zoals Luiz Bonfa en Astrud Gilberto, en met Nederlandse en Belgische muzikale grootheden waaronder Tony Vos en Bert Paige. Maar als Paul Simon hem in 1975 vraagt om mee te spelen op zijn album 'Still crazy after all these years' is dat een van zijn vele hoogtepunten. Over Toots zegt Simon: ‘Hij was altijd goedgeluimd, er zat geen gram slechtheid in. Hij bracht mij rust.’ 

Er komen nog veel muzikale climaxen, onvergetelijke samenwerkingen met de groten der aarde: Amerikaans pianist Bill Evans, zanger Billy Joel, om er maar een paar te noemen. Te veel om op te sommen. 

In 1981 klopt het noodlot aan. Thielemans wordt getroffen door een hersenbloeding en is zes maanden out. Jaco Pastorius, de invloedrijke Amerikaanse basgitarist neemt hem na zijn herstel mee op tournee naar Japan. Maar zijn linkerhand wil niet meer goed mee, het gitaarspelen gaat minder vlot, zijn motoriek wordt trager.  

Een Edison op het North Sea Jazz Festival in Den Haag in 2001, een optreden in Carnegie Hall in New York in 2008, maar evengoed een bijdrage aan het gratis volksfeest tijdens het Belgavox Concert in 2009, dat in het teken staat van de solidariteit: Thielemans does it all, en telkens met (wereld)bekende artiesten aan zijn zijde. 

2012. Toots’ platenfirma Universal brengt ter ere van zijn negentigste verjaardag 'Toots Thielemans, The best of’, met 28 van zijn bekendste opnamen. Het wordt nogal een jaar… Een uitpuilende agenda, een live cd, een dvd, het boek 'Toots 90', twee superbe, uitverkochte concerten in het Lincoln Center in New York City. 

In 2014 wordt tijdens Jazz Middelheim - als hommage aan Thielemans – een speciaal concert georganiseerd: de muzikant had eerder bekend gemaakt dat hij definitief op rust ging. De breekbare Toots ontroert het publiek tot in de toppen van de tenen met 'What a wonderful world'. 

22 augustus 2016 sterft Jean-Baptiste Victor Frederic Isidor Thielemans op 94-jarige leeftijd in zijn slaap, wellicht dromend van een muzikaal hiernamaals. 

The whistler and his guitar

If there is love in your heart to share, dear bluesette, don't despair some blue boy is waiting just like you.