Jacques-Yves COUSTEAU (°1910 - 1997)
Beroep: Marineofficier, oceanograaf en filmmaker
Nationaliteit: Fransman
Waarom een eredoctoraat?
In 1989 ontving oceanograaf Jacques-Yves Cousteau het eredoctoraat van de VUB voor zijn rijkgevuld leven en zijn belangrijke verwezenlijkingen.
Wonderlijk werk
Zijn bijdrage aan de wetenschapspopularisering en bijgevolg het onderwijs tout court was van een onmiskenbaar formaat. Zijn werk, documentaires en boeken brachten niet alleen de wonderlijke onderwaterwereld aan de oppervlakte, maar ook de grote gevolgen van milieuvervuiling. Hij opende daarmee voor het grote publiek een wereld die voor velen anders voor altijd gesloten was gebleven. Cousteau gooide zich onvermoeibaar in de strijd voor de bescherming van Antarctica en dat was de basis van een jarenlange samenwerking tussen de universiteit en Fondation Cousteau.
Onder water. Daar ademde Cousteau onbelemmerde vrijheid in, in een wereld zonder geluid waar mysteries zich voltrekken zonder dat ze zich ooit laten ontrafelen. “De mens draagt al van bij zijn geboorte de zwaartekracht op zijn schouders, hij zit vast aan de aarde”, zei Cousteau. Simpelweg, niet meer dan lucht voor water verruilen, en een wonder geschiedt. Water stuwt de mens bemoedigend naar alle richtingen, zonder vleugels en zonder protest. Onder de oppervlakte kijken; het is een kleine stap voor de mens, een grote voor de mensheid. L’histoire se répète.
"Man has only to sink beneath the surface and he is free."
Over zijn carrière
Schatten van prijzen
1956: Gouden Palm Cannes voor 'Le monde du silence';
1964: Oscar voor 'Le monde sans soleil';
1975: Bafta Fellowship;
1985: Presidential Medal of Freedom voor uitzonderlijke bijdragen.
1950: Zijn oceanografisch onderzoeksschip wordt 'Calypso' gedoopt.
1966: Televisiespecial 'The World of Jacques-Yves Cousteau'.
Presidential Medal of Freedom: In 1985 uitgereikt door toenmalig president ronald reagan.
Het water is nooit te diep
Hij en zijn camera worden een onafscheidelijk duo dat beroemd wordt door hun verkenningstochten in de onderwaterwereld.
Cousteau vervulde een leven zo rijk als de oceaan diep is.
11 juni 1910. In Saint-André-de-Cubzac, een pittoreske gemeente in het zuidwesten van Frankrijk, blaast Jacques-Yves Cousteau zijn eerste adem uit. Hij is amper vier jaar oud als hij leert zwemmen en zijn fascinatie voor water geboren wordt.
Cousteau doorloopt zijn schooltijd in de Elzas en Parijs en belandt in 1930 aan de École Navale, de Franse marine-academie in Brest. Na zijn studies gaat hij aan de slag als artillerist bij de informatiedienst van de Franse marine. Hij en zijn camera zijn onafscheidelijk en hij legt er ontelbare herinneringen uit de Indische en Stille Oceaan mee vast.
Jacques-Yves Cousteau stort zich op zijn opleiding tot piloot. Maar een zwaar auto-ongeluk trekt definitief een streep door en onder zijn carrière. Hij gaat herstellen in Toulon en ontdekt daar, tijdens het onderwaterzwemmen, de wonderen van de zee. Hij wil niets liever dan die onderwaterwereld begrijpen.
Cousteau wil koste wat kost een manier vinden om langer onder water te kunnen blijven. In 1943 ontwikkelt hij samen met een ingenieur de 'self-contained underwater breathing apparatus' of scuba, en opent daarmee voor velen de deur naar de onderzeese schoonheid.
De Tweede Wereldoorlog ligt nog vers in ieders geheugen als Cousteau, samen met marineofficier Philippe Tailliez en duiker Frédéric Dumas, voort op zoek gaat naar een manier om het leven onder water langer en vrijer te verkennen. Ze voeren duikexperimenten uit en krijgen de bijnaam 'Les Mousquemers', de musketiers van de zee.
Het is 1950 ondertussen. Cousteau bouwt een oude mijnenveger om tot een oceanografisch onderzoeksschip, volledig voorzien van (duik)instrumenten voor wetenschappelijk onderzoek, en doopt het 'Calypso'. Het is met die Calypso dat hij en zijn bemanningsleden tientallen jaren lang zeeën over de hele wereld verkennen.
Maar zijn expedities kosten veel geld en Jacques Cousteau beseft het belang van media-aandacht; hij wil mensen bewust maken van waar hij mee bezig is en waarom dat zo belangrijk is. In 1953 publiceert hij het boek 'The Silent World', later verfilmd én bekroond. Het succes stelt hem in staat om een nieuwe trip naar de Rode Zee en de Indische Oceaan te organiseren, gesponsord door de Franse regering en de National Geographic Society. Er volgen nog ettelijke expedities, waarmee Cousteau de mysteries en schoonheid van de onderwaterwereld tot bij de mensen brengt.
In 1966 lanceert hij zijn eerste televisiespecial 'The World of Jacques-Yves Cousteau'; in 1968 volgt de televisieserie 'The Undersea World of Jacques Cousteau', die negen seizoenen lang de kijkers aan de buis kluistert. Miljoenen mensen volgen Cousteau en zijn bemanning tijdens hun fascinerende zeereizen over de hele wereld. Het is rond die periode dat hij begint in te zien hoe menselijke activiteiten de oceanen vernietigen.
De oceanograaf schrijft verschillende boeken waaronder 'The Shark' (1970), 'Dolphins' (1975) en 'Jacques Cousteau: The Ocean World' (1985). Dankzij zijn bekendheid en de steun van velen, richt hij in 1973 de Cousteau Society op. Op die manier wil hij de aandacht vestigen op de ecosystemen van de onderwaterwereld. Al snel telt de organisatie 300.000 leden wereldwijd.
In 1981 krijgt Fondation Cousteau (later Équipe Cousteau) vorm. Het is van hieruit dat Cousteau in 1990 een wereldwijde petitie lanceert om Antarctica te redden van de exploitatie van mineralen. Met succes, want het continent wordt voor minstens vijftig jaar beschermd.
Zijn immense invloed blijkt nog maar eens als kapitein Cousteau in 1992 een officiële uitnodiging ontvangt om deel te nemen aan de VN-conferentie over ontwikkeling en milieu in Rio de Janeiro.
1996 kent geen goede start. In januari wordt de Calypso geramd door een ander schip in de haven van Singapore. Een icoon zinkt. Op 25 juni 1997 sterft Jacques, kapitein en commandeur, Cousteau in Parijs, onverwachts. Een icoon is niet meer.
115 televisiefilms en 50 boeken, kapelaan van het Franse Legioen van Eer voor zijn diensten tijdens het verzet ten tijde van WO II, dertig jaar directeur van het Oceanografisch Museum van Monaco, ingeschreven in de Global 500 Roll of Honour of Environmental Protection van het VN-milieuprogramma en overladen met prijzen: Cousteau vervulde een leven zo rijk als de oceaan diep is.
Wat is een eredoctoraat?
Sinds 1978 reikt de VUB elk jaar eredoctoraten uit aan persoonlijkheden met de meest diverse achtergronden die zich op een opmerkelijke manier hebben ingezet voor hun vakgebied en voor de maatschappij. Vanaf dit plechtige moment van erkenning dragen zij de eretitel van Doctor Honoris Causa van de VUB.