Elena MILASHINA (°1977)
Beroep: Onderzoeksjournaliste en schrijfster
Nationaliteit: Russische
Waarom een eredoctoraat?
3 mei 2019 Internationale Dag van de Persvrijheid. De VUB en de ULB organiseren Difference Day in het teken van vrije meningsuiting en vrije pers. Samen met oorlogsjournalist Rudi Vranckx, krijgt onderzoeksjournaliste Elena Milashina een eredoctoraat.
De waarheid krijgt een prijs
Beiden riskeren elke dag hun leven om aan het licht te brengen wat - in onzuivere contreien - het daglicht niet mag zien. Vrije meningsuiting en kritisch maar integer dingen aan de kaak stellen: de VUB omarmt die waarde(n) en stimuleert ze telkens opnieuw.
Tijdens de receptie na de uitreiking benadrukt Milashina dat zij de eer van haar eredoctoraat wil delen met haar collega’s, niet in het minst met de zes vermoorde redactieleden. Het getuigt van een solidariteit die tot in het hiernamaals een boodschap nalaat.
Elena Milashina spreekt. No matter what. Ze krijgt doodsbedreigingen, ja. Niet via telefoon, e-mail of sms. Maar wel via door de staat gesponsorde mediakanalen. Ze verschenen in een editie van de Grozny Inform, een Tsjetsjeens online staatspersbureau.
“Ze willen me het zwijgen opleggen”, zegt ze, “om te voorkomen dat ik Tsjetsjeense rapporten blijf publiceren.” Maar haar drang naar rechtvaardigheid zegeviert.
Ze laat zich niet kisten, al klinkt dat gezien de context ietwat morbide. Maar waar een ontembaar ideaal is, is een weg. Deze vrouw is als een leeuwin die figuurlijke welpen verdedigt op haar weg naar de waarheid en niets dan de waarheid.
"It's a new sort of death threat... an attempt to silence me."
Over haar carrière
Het gevaar van schrijven
Het is 1997 als Elena Milashina – die nog bezig is met haar universitaire studies – als journaliste begint te werken voor de Novaya Gazeta. Deze Russische, onafhankelijke krant is liberaal geïnspireerd en staat bekend om zijn kritische en onderzoekende houding versus de Russische politieke en sociale zaken.
Milashina leert er Anna Politkovskaya kennen, die een van haar belangrijkste mentors wordt. In 2000 wijdt Milashina een reeks artikelen aan de dubieuze ramp met de nucleaire onderzeeër Koersk. Het amper vijf jaar oude pronkstuk van de Russische marine - dat de reputatie heeft onzinkbaar te zijn – neemt alle 118 opvarenden voor altijd mee naar de onpeilbare diepte van de zee. Milashina ontvangt in 2001 de 'Golden Pen of Russia' voor haar onderzoekswerk. In datzelfde jaar studeert ze af als journaliste.
Milashina bijt zich vast in obscure zaken zoals onder meer de terroristische daad in Beslan in 2004, waar bij de gijzeling meer dan 330 doden vielen. Ze schreef over de moorden op haar collega-journalist Anna Politkovskaya in 2006 en die op Natalya Estemirova in 2009, allebei fervente mensenrechtenactivistes.
De onderzoeken die wijlen collega Politkovskaya had gestart, zet Milashina voort. Daarnaast verdiept ze zich in haar eigen onafhankelijke research naar onfrisse gebeurtenissen in de Noord-Kaukasus en Tsjetsjenië. Ze brengt gedwongen verdwijningen, willekeurige aanhoudingen, buitengerechtelijke executies, martelingen en intimidaties onder de aandacht.
Maar haar scherpe en onthullende pen vrijwaart haar niet van gevaar. In april 2012 wordt ze samen met een vriendin neergeslagen op straat. Milashina werkt op dat ogenblik aan een onderzoek naar een drugsspeurder van de politie die zelf betrapt werd op drugs. De aanval wordt nooit grondig onderzocht.
Ook bedreigingen blijven niet uit. Nadat Milashina in 2017 een artikel in de Novaya Gazeta publiceert over de vervolging van homoseksuelen in Tsjetsjenië, roept de Tsjetsjeense regering een jihad uit tegen de hele redactie van de krant. Milashina moet noodgedwongen het land uit en duikt een paar maanden onder in Istanbul.
In februari 2020 wonen Elena Milashina en mensenrechtenadvocate Marina Dubrovina in Grozny (Tsjetsjenië) het proces bij rond blogger Islam Nukhanov. De man wordt illegaal vastgehouden en gemarteld in de kelders van het ministerie van Binnenlandse Zaken na het tonen van een YouTube-filmpje over de luxueuze huizen van het hoofd van de Tsjetsjeense Republiek Ramzan Kadyrov en zijn bondgenoten. Maar de aanwezigheid van beide dames wordt niet geapprecieerd en ze worden in de lobby van hun hotel hardhandig aangevallen door een georganiseerde bende. Het onderzoek wordt stopgezet wegens het verdwijnen van technisch ‘bewijsmateriaal’.
12 april 2020 lanceert Milashina in de Novaya Gazeta een artikel over hoe de Tsjetsjeense gouverneur op de COVID 19-pandemie reageert; over hoe Tsjetsjenen in quarantaine geen coronavirusverschijnselen meer durven melden uit angst als terroristen te worden gezien. Een dag later beschuldigt Tsjetsjeense leider Kadyrov haar van het schrijven van onzin en verwijt hij de Federale Veiligheidsdienst dat ze haar het zwijgen niet opleggen.
Onder meer het PEN-centrum in Moskou roept de Russische autoriteiten op de vervolging van Elena Milashina en de Novaya Gazeta stop te zetten.
Tegen schending van mensenrechten
Milashina verbijt zich in het blootleggen van corruptie en schendingen van de mensenrechten in de noord-kaukasus en tsjetsjenië.
Novaya Gazeta
In 1997 begint ze te werken voor de 'Novaya Gazeta', een zelfstandige liberale russische krant.
Bedreigingen
Nadat milashina in 2017 in de Novaya Gazeta een stuk publiceert over de vervolging van homoseksuelen, roept de regering een jihad uit tegen de hele redactie van de krant.
Obscure zaken
Ze schreef over de moorden op haar collega-journaliste Anna Politkovskaya (2006) en die van Natalya Estemirova (2009), beiden mensenrechtenactivistes.
Wat is een eredoctoraat?
Sinds 1978 reikt de VUB elk jaar eredoctoraten uit aan persoonlijkheden met de meest diverse achtergronden die zich op een opmerkelijke manier hebben ingezet voor hun vakgebied en voor de maatschappij. Vanaf dit plechtige moment van erkenning dragen zij de eretitel van Doctor Honoris Causa van de VUB.