Wat is een eerlijke weg vooruit nadat de 1,5°C opwarmingslimiet van het Akkoord van Parijs is overschreden? In een nieuwe studie onderzoekt een internationaal team, waaronder VUB-onderzoekers, het concept van de ‘netto-nul koolstofschuld’ - een maatstaf om te beoordelen wie een grotere verantwoordelijkheid draagt voor het beperken van de opwarming.
Onderzoek toont aan dat we op koers liggen om de limiet van 1,5°C van het Akkoord van Parijs binnen een decennium te overschrijden. Die vaststelling zet extra druk op de reeds verhitte internationale klimaatonderhandelingen. Sommige landen hebben hun rijkdom bereikt door decennialang te vervuilen en andere landen pleiten voor dezelfde ruimte om aan armoede te ontsnappen en zich te ontwikkelen. Binnen die nieuwe context ontstaat de vraag om een transparant systeem dat rekening houdt met zowel historische als toekomstige emissies en ervoor zorgt dat elke regio zijn deel van de verantwoordelijkheid voor klimaatmaatregelen op zich neemt.
Om de omvang en duur van de overschrijding te minimaliseren, onderzochten de onderzoekers het concept van een netto-nul koolstofschuld. Met behulp van deze maatstaf kunnen wetenschappers nagaan welke regio's meer verantwoordelijkheid dragen voor de overschrijding van de klimaatdoelstelling naarmate deze vordert, terwijl ze expliciet rekening houden met gebrek aan klimaatactie in het verleden. Als een regio een netto-nul koolstofschuld opbouwt, zal het dit moeten compenseren - ofwel door emissiereducties elders in de wereld te ondersteunen of door actief koolstof uit de atmosfeer te verwijderen.
“Nu we de limiet van 1,5°C uit het Akkoord van Parijs naderen, is de vraag niet alleen wanneer we de limiet zullen overschrijden, maar ook hoe we collectief omgaan met de gevolgen in de periode daarna,” zegt Setu Pelz, hoofdauteur en onderzoeker bij het IIASA Energy, Climate, and Environment Program. “Om richting te geven aan inspanningen die de overschrijding minimaliseren en vast te stellen wie er moet betalen voor de schade die tijdens deze periode wordt veroorzaakt, meten we wie er verantwoordelijk is en in welke mate in een reeks scenario's en benaderingen.”
Het berekenen van de netto-nul koolstofschuld van een regio houdt in dat historische en verwachte CO2-emissies in een regio worden vergeleken met het eerlijke deel van het resterende koolstofbudget om onder de 1,5°C te blijven. Overtollige emissies tegen de tijd dat de regio netto nul uitstoot bereikt, dragen bij tot de koolstofschuld.
"Als we deze benadering toepassen op ambitieuze scenario's uit het zesde IPCC-klimaatrapport, dan zien we verschillende regionale patronen.", zegt Chris Smith, senior klimaatwetenschapper aan de VUB en co-auteur van het onderzoek. "Sommige regio's bouwen consequent een schuld op door niets te doen in het verleden, andere bouwen een schuld op afhankelijk van de timing van hun netto nul CO2-doelstellingen deze eeuw, en sommige alleen als ze netto nul CO2 uitstellen tot na 2100."
Onze berekening tonen aan dat een ton CO2 die uit de atmosfeer wordt verwijderd ongeveer evenveel afkoelt als een ton CO2 die wordt uitgestoten opwarmt.
“Het is belangrijk om te erkennen dat dit alleen geldt voor trajecten die de 1,5°C niet ver overschrijden. Daarom is het zo belangrijk om de opwarming te beperken tot 1,5°C”, voegt Chris Smith er aan toe.
De onderzoekers hebben gekeken naar de gevolgen van een oplopende koolstofschuld. Ze onderzochten hoeveel CO2 landen in de toekomst moeten verwijderen en hoe dit samenhangt met de toenemende hittegolven als gevolg van klimaatverandering. “Onze resultaten laten zien dat hoe meer CO2 we nu uitstoten zonder te compenseren, hoe groter de last wordt voor toekomstige generaties. Zij zullen niet alleen harder moeten werken om de uitstoot te verminderen, maar ook meer te maken krijgen met extreme hitte”, zegt Wim Thiery, klimaatwetenschapper aan de VUB en mede-auteur van de studie.
De resultaten benadrukken het belang van de het Akkoord van Parijs en van een beperking van de opwarming van de aarde tot 1,5°C om de jongere generaties te beschermen tegen de toenemende frequentie en intensiteit van klimaatextremen zoals hittegolven. “Onze emissies nu verminderen en de uitstoot drastisch verminderen is de enige manier om de last voor de toekomstige generaties te verlichten”, besluit Wim Thiery.
Deze studie is het resultaat van samenwerking tussen wetenschappers van IIASA, de Vrije Universiteit Brussel, Climate Analytics, de Humboldt Universiteit van Berlijn, het Imperial College London en het Potsdam Institute for Climate Impact Research.