Op vrijdag 20 september verzamelt de VUB in het Koninklijk Circus voor het Feest van de Vrije Geest. We openen het nieuwe academiejaar en vieren de waarden waar we als universiteit vierkant achter blijven staan: kritisch denken, vrijheid van meningsuiting, recht op zelfbeschikking, solidariteit en verbondenheid. Op het programma een indrukwekkende line-up van gastsprekers die in een korte toespraak of performance vertellen wat die Vrije Geest voor hen betekent. Heeft inmiddels ook toegezegd: Tom De Cock. De radiomaker, televisiepresentator en schrijver deed stof opwaaien met een vlammend opiniestuk over het pausbezoek.
Een vrije geest, wat betekent dat voor jou?
“De afwezigheid van angst, remmingen, vooringenomenheid, dogma, censuur,… om naar eigen inzicht te kunnen spreken en handelen. Voor echte vrijheid van geest moeten veel randvoorwaarden vervuld worden.”
Was jouw achtergrond een belemmering om kritisch te leren denken en je vrij te uiten, of net een aanmoediging?
“Ik heb thuis geleerd om mijn mond open te trekken. Mijn ouders waren intellectuele mensen die hun dochter en zoon op een open manier wilden opvoeden. Ze hadden het zeer druk in de bakkerij, maar de woensdagmiddaglunch was heilig. Wat begon met een babbel over school kon naadloos overlopen in een verhit debat over de socialisten, de klimaatopwarming of het kolonialisme. Tegen het avondeten waren we soms nog bezig. Op ons jaarlijks weekend in de Ardennen is het nog altijd zo. Mijn man en de man van mijn zus zien het met open mond of angstige ogen aan. We gooien nog net niet met het servies, maar gaan altijd in vrede uit elkaar.”
Is het al gebeurd dat je door zelfcensuur of druk van buitenaf bepaalde dingen niet durfde te uiten?
“No way. Dat mijn open brief over het pausbezoek voor negatieve reacties en de obligate doodsbedreigingen zou zorgen, dat had ik verwacht. Ik was wel verbaasd dat ik de enige was die van zich liet horen. Achteraf lieten veel mensen me in persoonlijke berichten weten dat ze blij waren dat iemand het lef had om zijn mond open te doen. Daar zaten ook academici tussen. Nochtans zijn die vast benoemd en worden ze geacht om over de dingen na te denken en hun stem te laten horen. Waarom spreken zij zich niet publiekelijk uit?”
“We aanvaarden niet meer dat vrije meningsuiting ‘messy’ is: het zal altijd vies en vuil en imperfect zijn, net zoals de democratie zelf”
Mag iemand vanuit religieuze overwegingen eisen dat bepaalde zaken niet mogen worden gezegd?
“Je mag dat eisen, maar geen haar op mijn hoofd dat eraan denkt om daaraan toe te geven. Iedereen mag een godsdienst kiezen en in zijn leven incorporeren, maar houd het privé en beperk er de vrijheid van andere mensen niet mee. Een strikte scheiding tussen kerk en staat is een basisvoorwaarde om de democratie en de vrijheid van het individu te beschermen. Godsdienst belijd je thuis.”
Mogen personen uitingsmogelijkheden ontzegd worden omwille van hun meningen?
“Nee! Ik vind het absurd en walgelijk wat Herman Brusselmans geschreven heeft, maar dat hij het schrijft, moet perfect en totaal kunnen. Als we hem de mond snoeren, ben jij of ik misschien de volgende die het zwijgen opgelegd wordt. Het is trouwens erg dat die column van het internet weggehaald is. Dat maakt een analyse en een publiek debat erover onmogelijk.”
Staat de vrijheid van meningsuiting onder druk? Wat is volgens jou de grootste bedreiging?
“Dat we niet meer aanvaarden dat vrije meningsuiting ‘messy’ is: het zal altijd vies en vuil en imperfect zijn, net zoals de democratie zelf. Democratie is een voortdurende discussie tussen uiteenlopende meningen, waar een lelijk compromis uit komt. Het voordeel is dat we elkaar het hoofd niet hoeven in te slaan. Als je dat niet accepteert, krijg je Amerikaanse toestanden, met twee kampen die samen zelfs geen kerstmis meer kunnen vieren. En niet meer naar elkaar willen luisteren. Dat is misschien wel de grootste bedreiging voor de vrijheid van meningsuiting: dat we niet meer geconfronteerd willen worden met meningen die we niet prettig vinden.”
Feest van de Vrije Geest
Op vrijdag 20 september om 16u00 zet de VUB het Koninklijk Circus van Brussel in vuur en vlam met het Feest van de Vrije Geest. Verwacht je aan een line-up van bekende opiniemakers en (woord)kunstenaars die ons op geheel eigen wijze duidelijk zullen maken wat vrijheid voor hen inhoudt: Guy Mortier, Rudi Vranckx, Elisabeth Lucie Baeten, Christophe Busch, Sara Leemans, Dena Vahdani, Ruth Lasters… Muziek zal er ook zijn, in overvloed zelfs. Met dank aan Ão, een band die momenteel furore maakt met hun eigenzinnige mix van saudade, indie en electronica.
