De digitale kloof blijft aanzienlijk, blijkt uit de recentste versie van de jaarlijkse imec.digimeter. Voor oplossingen wordt doorgaans naar de overheid gekeken. Maar de kloof loopt ook dwars over de werkvloer. Bedrijven hebben er alle belang bij om de digitale kloof mee te dichten en op die manier te werken aan hun eigen toekomst, stelt onderzoekster Ilse Mariën (imec SMIT-VUB). En misschien kunnen ze daarvoor inspiratie opdoen bij de overheid.
Dit stuk verscheen als opinie op trends.knack.be. Auteur: Ilse Mariën, onderzoeker digitale inclusie (imec/VUB).
De ontwikkeling van digitale vaardigheden van burgers blijkt de snelheid van de huidige digitale ontwikkelingen niet te kunnen bijhouden. Resultaat: een grote groep mensen ervaart moeilijkheden om alledaagse digitale handelingen tot een goed einde te brengen: een afspraak maken bij de dokter of kapper, een betaling uitvoeren, een kind inschrijven voor een zomerkamp.
Dat voor oplossingen doorgaans naar de overheid gekeken wordt, is natuurlijk deels terecht. De overheid heeft dankzij de relancemiddelen de hefbomen in handen om de digitale samenleving inclusief te maken: problemen signaleren, drempels verlagen, digitale processen vereenvoudigen op de maat van minder digitaal vaardige burgers, digicoaches aanstellen, jongeren wegwijs maken door mediawijsheid in te bedden in het schoolcurriculum. Overheden gaan aan de slag met de digitale kloof, met vooral een blik op de kwetsbaarste burgers. Kan en moet het nog beter, met meer middelen en een bredere focus? Absoluut.
In het welbegrepen eigenbelang van bedrijven
Maar wat weleens vergeten wordt, is dat ook bedrijven een belangrijke rol kunnen opnemen om de digitale kloof te dichten. Dat staat in een artikel in Trends dat het enthousiasme voor telewerken tegenover de beperkte digitale middelen van werknemers stelt. Dat besef is voor bedrijven trouwens geen kwestie van liefdadigheid, maar van welbegrepen eigenbelang. Bedrijven die zich onvoldoende bewust zijn van de digitale kloof, dreigen een groot marktsegment te missen. Logisch: mensen die verdwalen in je app, zullen geen bestelling plaatsen. De realiteit is dat veel bedrijven zich daar tot op zekere hoogte bewust van zijn, maar geen accurate kosten-batenanalyse gemaakt hebben van een digitaal-inclusievere aanpak. En zonder kwantificeerbare return on investment ontbreekt vaak de urgentie om producten en diensten anders te ontwerpen.
En dan is er nog een ander aspect, dat mogelijk nog belangrijker is: werknemers van bedrijven staan niet los van de samenleving, en dus ook niet van de digitale kloof. Ook onder hen zijn er die stress ervaren om mee te kunnen in een snel veranderende digitale werkomgeving. Ook onder hen zijn er digitale afhakers. Uit de recentste imec.digimeter blijkt dat 13 procent van de Vlamingen op professioneel vlak onvoldoende met de technologie mee kan.
Een populaire misvatting is dat het enkel zou gaan om laagopgeleide werknemers. In werkelijkheid loopt de digitale kloof vaak dwars door de organisatiestructuur: ook de middenkaders en CEO’s ontsnappen er niet aan. Op bijna elke werkvloer en op elk niveau belanden getalenteerde mensen in banen waar hun arbeidsvreugde wegsijpelt, gewoon omdat ze niet meer mee kunnen met de snel veranderende digitale bedrijfscultuur. Zeker op een arbeidsmarkt die kampt met chronische krapte, is dat iets wat bedrijven absoluut niet mogen laten gebeuren. Om nog maar te zwijgen van de risico’s inzake cybersecurity, waarin de mens de zwakste schakel is.
Kmo’s extra kwetsbaar voor digitale kloof
Wat de Vlaamse economie extra kwetsbaar maakt, is het grote aantal kmo’s en zelfstandigen. Door de band trainen die hun personeel in veel mindere mate in digitale vaardigheden dan grote bedrijven, omdat er simpelweg minder tijd en geld voor is. Maar de aanvankelijke besparing zuigt de veerkracht uit een bedrijf. Het volstaat om te kijken naar de economische schokgolf van corona: de zelfstandige die geen webshop kon opzetten, of niet in een eenvoudige manier om digitaal te betalen kon voorzien, kreeg het extra zwaar te verduren.
Wat te doen? Onze bedrijven kunnen misschien wel iets leren uit de jarenlange ervaring van de overheden. Zo heeft District 09, de ICT-partner van de stad Gent, een eigen e-inclusieteam dat instaat voor de regie rond digitale inclusie, over alle stadsdiensten heen. Net als verschillende andere centrumsteden investeert de stad in ‘digital inclusion by design’. Vooraleer een nieuwe digitale dienst gelanceerd wordt, kan die met de ‘digital inclusion by design index’ onderworpen worden aan een digitale toegankelijkheidstest op basis van acht criteria. De index geeft een toegankelijkheidsscore en biedt ook tips om drempels voor gebruikers weg te werken.
Op de werkvloer zelf zijn digicoaches, die tijd krijgen om binnen hun uren collega’s bij te staan een deel van de oplossing. Meer algemeen moet de bedrijfscultuur er een worden van levenslang leren, zowel voor hoog- als laagopgeleiden, en zowel voor bestaande als nieuwe medewerkers. Met de krapte op de arbeidsmarkt is het extra belangrijk dat medewerkers mee zijn en blijven, en dat werkloze vijftigplussers, die vandaag doorgaans moeilijk terugstromen naar de arbeidsmarkt, een volwaardige kans krijgen om de stap naar digitalisering te zetten.
De opgave is uitdagend, en al zeker voor een klein bedrijf. Maar de koepelorganisaties en de sectorfederaties kunnen vermijden dat elke kmo zelf het warm water moet uitvinden. En via privaat-publieke samenwerkingen tussen die entiteiten en de overheid maken we echt een kans om de digitale kloof dicht te rijden, blijkt uit projecten in onze buurlanden, die het doorgaans wat beter doen op het gebied van digitale inclusie, Digitaal Samenleven Alliantie (Nederland), Good Things Foundation (VK) en SME:Digital, waarin Deense bedrijven actief bijdragen aan de digitale transitie.
Slagen we erin de digitale skills op de werkvloer op te krikken, dan zullen we worden beloond met een economie die robuuster, inclusiever en beter voorbereid is op de toekomst. Bedrijven kunnen op die manier de hefboom vormen om de digitale kloof versneld dicht te rijden.
Slagen we erin de digitale skills op de werkvloer op te krikken, dan zullen we worden beloond met een economie die robuuster, inclusiever en beter voorbereid is op de toekomst.