Onderzoekers van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en het Universitair Ziekenhuis Brussel (UZ Brussel) hebben een innovatieve digitale applicatie ontwikkeld die helpt bij de snelle en efficiënte screening van cognitieve en motorische problemen bij patiënten met multiple sclerose (MS). De app biedt een eenvoudige en toegankelijke manier om cognitieve achteruitgang en motorische beperkingen op te volgen en vormt een belangrijke stap in de digitalisering van neurologische zorg.
Cognitieve problemen komen voor bij ongeveer 40 tot 70% van de mensen met MS en kunnen een grote impact hebben op hun dagelijks functioneren. In tegenstelling tot fysieke symptomen, zoals mobiliteitsproblemen, blijven cognitieve beperkingen vaak onder de radar. Daarom is regelmatige screening van cruciaal belang voor tijdige interventie en ondersteuning.
Ook fijne motoriek speelt een belangrijke rol in de evaluatie van MS-patiënten. Vaak is er een link tussen cognitieve achteruitgang en een afname in motorische vaardigheden. Tot nu toe waren standaardtests, zoals de Symbol Digit Modalities Test (SDMT) voor cognitie en de Nine-Hole Peg Test (NHPT) voor motoriek, vooral beschikbaar in klinische settings. De nieuwe app biedt hier een digitaal en gebruiksvriendelijk alternatief.
Dr. Stijn Denissen, een van de onderzoekers betrokken bij de ontwikkeling van de app, licht toe: "Cognitieve problemen bij MS zijn vaak subtiel en minder zichtbaar dan fysieke symptomen, maar kunnen een grote impact hebben op de levenskwaliteit van patiënten. Met deze app willen we ervoor zorgen dat neuroloog en patiënt samen beter inzicht krijgen in de evolutie van cognitieve functies en motorische vaardigheden over de tijd."
De applicatie, ontwikkeld in samenwerking met icometrix, digitaliseert bestaande cognitieve en motorische testen en biedt verschillende voordelen. Dankzij het gebruiksgemak kunnen patiënten de test zelfstandig thuis uitvoeren en de resultaten delen met hun neuroloog tijdens een consultatie. Door de digitalisering kunnen reactietijden en patronen beter worden geanalyseerd, wat inzichten biedt in cognitieve vermoeidheid en progressie van de ziekte. De klassieke papieren tests hebben beperkingen doordat patiënten de testinhoud na verloop van tijd herkennen en hierdoor betere scores kunnen halen. De app kan dit effect minimaliseren door variabele testformats aan te bieden.
Dr. Delphine Van Laethem voegt toe: "In veel ziekenhuizen is er niet voldoende personeel om systematische cognitieve screening uit te voeren. Deze app biedt een laagdrempelige manier om jaarlijks een cognitieve en motorische evaluatie te doen, wat essentieel is voor een goede opvolging van MS-patiënten."
Naast de cognitieve tests, gezamenlijk “icognition” genoemd, bevat de applicatie ook een nieuwe motorische test: de "Finger Dexterity Test". Deze test is gebaseerd op de klassieke Nine-Hole Peg Test, waarin negen kleine pinnetjes in gaatjes moeten worden geplaatst en weer terug. De digitale versie is echter een speelse versie hiervan, waarin patiënten een ei moeten breken en verplaatsen naar een pan en vervolgens een bord, met subtiele bewegingen die hun fijne motoriek testen. Dit spelelement verhoogt de motivatie van patiënten om de test correct en regelmatig uit te voeren. "Het spelelement maakt de test niet alleen leuker, maar zorgt er ook voor dat patiënten op een meer natuurlijke manier hun motoriek testen," zegt Dr. Van Laethem. "Dit helpt ons om meer betrouwbare resultaten te verkrijgen."
De ontwikkelaars benadrukken dat de app geen vervanging is voor neuropsychologen of andere zorgverleners, maar eerder een ondersteunend instrument dat hen helpt om sneller en efficiënter te werken. De applicatie zou als een triagesysteem kunnen fungeren, dat de werkdruk van medische professionals verlaagt en hen in staat stelt zich te focussen op complexere gevallen. Het team VUB-icometrix publiceerde zowel de geanonimiseerde studie-data als de code die in wetenschappelijk publicaties werd gebruikt om reproductie van de studieresultaten en vervolgonderzoek mogelijk te maken.
De ontwikkeling van deze applicatie past binnen een bredere trend van digitalisering in de gezondheidszorg. Door het verzamelen van gestandaardiseerde data kan in de toekomst ook artificiële intelligentie (AI) een rol spelen in de interpretatie van testresultaten en het voorspellen van ziekteprogressie. Dit kan bijdragen aan gepersonaliseerde behandelingsstrategiën en een verbeterde levenskwaliteit voor patiënten met MS. "Digitalisering is een eerste stap naar meer gepersonaliseerde en efficiënte zorg," concludeert Dr. Denissen. "Door data beter te benutten, kunnen we sneller ingrijpen en zo de zorg voor MS-patiënten optimaliseren."
Bronnen:
Denissen S, Van Laethem D, Baijot J, Costers L, Descamps A, Van Remoortel A, Van Merhaegen-Wieleman A, D’hooghe M, D'Haeseleer M, Smeets D, Sima DM, Van Schependom J, Nagels G A New Smartphone-Based Cognitive Screening Battery for Multiple Sclerosis (icognition): Validation Study. J Med Internet Res 2025;27:e53503 doi: 10.2196/53503
Van Laethem D, Denissen S, Costers L, et al. The Finger Dexterity Test: Validation study of a smartphone-based manual dexterity assessment. Multiple Sclerosis Journal. 2023;30(1):121-130. doi:10.1177/13524585231216007
Github repository met code en data: https://github.com/AIMS-VUB/smartphone_tests