Hoe kan ik leerlingen engageren om betrouwbaar nieuws te consumeren?

In deze nieuwsrubriek bieden VUB-experts een antwoord op prangende vragen van leerkrachten secundair onderwijs uit ons scholennetwerk. Professor Ike Picone beantwoordt een vraag van Fleur, leerkracht Nederlands in de tweede graad.

De vraag van Fleur: “Wanneer ik een maatschappelijk debat wil starten in de klas, merk ik dat leerlingen vaak hun mening vormen op basis van sterk gekleurd nieuws of onbetrouwbare nieuwsbronnen van sociale media. Hoe kan ik mijn leerlingen engageren om betrouwbaar nieuws te consumeren?”

Professor Ike Picone onderzoekt ontregeling op het kruispunt van journalistiek, technologische innovaties en democratie met een focus op nieuwsgebruik. Als lid van de Raad voor de Journalistiek overlegt hij met journalisten en mediaprofessionals over journalistieke ethische kwesties.

Ike Picone: “Besef dat jongeren ook vroeger weinig interesse hadden om het nieuws te volgen. In hun ontwikkelingsproces telt wat voor hen belangrijk is en niet zozeer een bredere of politieke context. Het gaat voornamelijk over hun eigen persoonlijke ontwikkeling: wie ze zijn, waar ze naartoe willen en hoe zij zich willen positioneren ten opzichte van een aantal maatschappelijke debatten. Zij tonen interesse naar wat hun vrienden doen en denken, in hun persoonlijke ontwikkeling en die van anderen, maar ook in heel specifieke maatschappelijke problemen zoals de klimaatproblematiek.”

Wat is dan het verschil met vroeger? 

“Er zijn enorm veel informatiebronnen bijgekomen en de toegang daartoe is zeer laagdrempelig. Hun informatievergaring is nu digitaal en dat gaat gepaard met bronnen die zich niet houden aan een redactionele controle. Het veld ligt er open voor opinie, eerder dan voor informatie.”

Hoe kunnen leerkrachten daarop inspelen? 

“Ze moeten studenten vanuit die context benaderen. Leerlingen hebben een heel nieuw mediarepertoire waarbij ze eerder verschillende bronnen raadplegen. Sociale media nemen daarin een belangrijke plaats omdat ze gemakkelijk hanteerbaar zijn, maar ook omdat jongeren zo zelf richting kunnen geven aan de informatie die ze nodig hebben.”

Is daar iets mis mee? 

“Op zich niet, zolang het bij belangengroepen blijft waarvan je je bewust bent wat hun bedoeling is. Wanneer Greenpeace jou aanspreekt over klimaatacties, weet je dat het van een organisatie komt die ijvert voor natuurbescherming en niet van een nieuwsredactie. Maar de grenzen vervagen. Politieke talkshows als die van Ben Shapiro in de VS ademen een gevoel van professioneel nieuws uit, terwijl ze heel politiek gekleurd zijn. In Vlaanderen zie je dat bij een persoon als Dries Van Langenhove, die in zijn YouTube video’s een journalistieke esthetiek hanteert door naar de camera te kijken en politieke analyses te geven.” 

Hoe kan een leerkracht dat duidelijk maken? 

“Als je ruimte maakt voor de bronnen van de leerlingen, dan toon je nieuwsgierigheid naar hun nieuwsvoorkeuren. En sta daar niet meteen negatief tegenover, want misschien zitten er bronnen tussen die interessant zijn. Omgekeerd kan je leerlingen ook bewust maken van de aspecten van professionele journalistiek. De leerkracht kan de eigen nieuwsconsumptie delen met de leerlingen en de verschillen uitleggen tussen professioneel nieuws en nieuws via influencers en vrienden. Bij professioneel nieuws is er minstens een hoofdredactie die controleert. Journalisten bij de Vlaamse media zijn bovendien gebonden aan de code van de Raad voor de Journalistiek. Dat betekent dat wanneer zij te kort door de bocht gaan, geen wederwoord geven of ongenuanceerd nieuws aanbieden, er een klacht kan ingediend worden bij de Raad. Journalisten zijn vaak goed opgeleid, en hebben jarenlange ervaring met het onderscheiden van foutieve van juiste informatie. Leerlingen hoeven daarvoor niet meteen het VRT- of VTM-nieuws op televisie te volgen of een abonnement op een krant te nemen. Ze kunnen bijvoorbeeld eens een kijkje nemen op nws.nws.nws van de VRT op Instagram of op het kanaal van HLN op TikTok.”