Dr. Mohammed Ahmed is tandarts in het Universitair Tandheelkundig Centrum (UTC) op de Brussels Health Campus in Jette. Hij startte twee jaar geleden een onderzoek naar duurzaamheid in de tandheelkunde. Dit jaar won hij daarvoor een prijs op het gerenommeerde, internationale tandheelkundig congres FDI.
“In de tandheelkunde wordt ongelooflijk veel plastic eenmalig gebruikt. Tandartsen zien minimaal 15 patiënten per dag en bij elke patiënt, zelfs voor een jaarlijkse controle, verdwijnt er zo’n 200 gram plastic in de vuilbak. Dat is zo’n 3 kilogram per dag aan handschoenen, mondmaskers en tandartsmaterialen. Bij behandelingen en ingrepen wordt er nog meer verbruikt. Volgens de statistieken van het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekeringen (RIZIV) werden er vorig jaar 3 miljoen composietvullingen geplaatst (bestaande uit kunsthars, bindmiddel en anorganische vulstof als kwarts, glas en dergelijke) wat resulteerde in duizenden tonnen plastic afval uit de tandartsenpraktijken in de afvalcyclus.”
“Waarom sorteren tandartsen zelf niet in de praktijk?”
Het grote probleem daarbij is dat dit afval niet gerecycleerd wordt, omdat het allemaal beschouwd wordt als medisch afval dat afzonderlijk verbrand dient te worden. “Daarbij wordt heel veel energie verbruikt. Speciale filters zorgen voor de opvang van de schadelijke gassen. Die kosten handenvol geld en het schoonmaken van die filters is niet bepaald een duurzaam proces.”
Geen PMD-zak in de praktijk
Er vindt geen sortering van afval in een tandartsenpraktijk plaats omdat dit wettelijk niet is toegestaan. Een gemiste kans volgens Mohammed. “Tandartsen moeten zich bewust worden van de hoeveelheid afval die ze produceren. Dan is het belangrijk om te weten waar dat afval zoal vandaan komt. Bij een controle bijvoorbeeld, draagt de patiënt een bavet, de voorkant bestaat uit 10 gram papier, de achterkant uit 10 gram plastic. De flexibele topjes van de zuigers die het speeksel uit de mond halen, wegen gemiddeld 30 gram. Het heeft bovendien een metalen gedeelte binnenin. Bij het plaatsen van een vulling is adhesief materiaal nodig dat de vulling doet hechten aan de tand. Het wordt aangebracht met een plastic micro-applicator. Bij elke vulling worden er twee van gebruikt en die wegen samen 1 gram. Niet veel, zou je zeggen. Maar als je beseft dat er In België 6.700, in Europa 310.000 en in de wereld 1,2 miljoen tandartsen zijn, dan betekent dat er wereldwijd 1.500.000 kilo per jaar, alleen al aan dit ene piepklein instrumentje, in het medisch afval terechtkomt.”
“We produceren in België bijna 1 miljoen kilo afval alleen maar om de tanden te poetsen. Dat is toch hallucinant?”
“Alles daarvan wordt verbrand omdat het gecontamineerd is. Ik vraag me af of dat wel nodig is. Waarom sorteren tandartsen zelf niet in de praktijk? Als ik mijn handen bijvoorbeeld was en gebruik daarbij een tissue dan is dat eigenlijk niet gecontamineerd en zou het bij het gewoon afval kunnen. Hetzelfde voor een mondmasker dat bij een controle gebruikt wordt waarbij geen spatje bloed te zien is. Wanneer nieuwe materialen geleverd worden en je opent die in je kabinet dan moet dat plastic ook bij het medisch afval. Terwijl dat perfect bij het PMD-afval zou kunnen. We hebben dringend nood aan beleidmakers zoals het Ministerie van Volksgezondheid en het RIZIV die daarin een juiste aanbeveling kunnen doen.”
Mohammed Ahmed
Ecologische alternatieven
“Tandheelkunde is een van de hoogste CO2-verbruikende sectoren ter wereld. We moeten daarom naar een volgende generatie materialen en instrumenten met een lagere ecologische impact. Als onderdeel van mijn onderzoek heb ik samen met enkele industriële partners een aantal prototypes gemaakt van micro-applicators in CO2-neutraal hout of bamboe en andere modellen in PLA (polymelkzuur) met een lagere ecologische voetafdruk. PLA is een plasticsoort dat afbreekbaar is. Mocht je het als medisch afval verbranden dan heb je daarvoor 13 keer minder energie nodig. We hebben al deze modellen laten patenteren onder de benaming DentPlanet. We ontwikkelden ook papieren fluoridelepels. Tot op heden zijn die vervaardigd uit schuimrubber en worden ze door tandartsen bij kinderen 15 minuten in de mond aangebracht om gaatjes te voorkomen. Voor de micro-applicators en de fluoridelepels ontvingen we inmiddels een CE-label, een bewijs dat het product beantwoordt aan de Europese vereisten rond veiligheid, gezondheid en bescherming van het leefmilieu.”
Wie dacht dat het thuis zoveel beter is heeft het grondig mis. “Een gezin met twee kleine kinderen verbruikt per jaar 1,5 kg aan mondzorgproducten. Dat betekent voor België bijna 1 miljoen kilo afval alleen maar om de tanden te poetsen. Dat is toch hallucinant? Vorig jaar heb ik een voorstel ingediend voor de eerste herplantbare tandenborstel. Na gebruik steek je die houten borstel, waarin een gaatje zit met plaats voor meegeleverde zaadjes, in de grond. Daarmee verminderen we niet alleen de ecologische impact maar geven we ook een plantje terug aan de natuur en boek je dus ecologische winst.”
Ecologische producten voor de tandarts zijn, net als bio-producten in een supermarkt, duurder dan de niet-ecologische. “Dat heeft te maken met de hogere fabricatiekosten. Geconventioneerde tandartsen mogen die meerprijs niet doorrekenen aan de klant. Dan moet ik hopen op de persoonlijke goodwill en het milieubewustzijn van de tandarts om ze toch aan te kopen. Uit ons onderzoek, hebben we ontdekt dat de bekendheid van ecologische tandheelkundige materialen vrijwel nihil is. Dit vormt de uitdaging waar ik mee te maken heb.” Mohammed geeft accreditatiecursussen voor tandartsen over de vermindering van tandheelkundig afval. Op donderdag 27 februari 2025 vindt het VUB UTC Symposium plaats met als onderwerp ‘Innovatie’. Hij geeft er de presentatie: ‘Onderzoek naar een ecologische workflow in de tandartsenpraktijken’.