Het Vlaamse onderwijs staat onder druk: een nijpend lerarentekort en de groeiende vraag naar innovatieve, wetenschappelijk onderbouwde onderwijspraktijken vragen om een dringende herziening van de lerarenopleidingen. De nieuwe Master Basisonderwijs, aangeboden door de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en de Erasmushogeschool Brussel (EhB), is een noodzakelijke stap om het basisonderwijs klaar te stomen voor de toekomst. Deze opleiding biedt leerkrachten een flexibel en verdiepend traject, waarmee ze niet alleen hun klaspraktijk versterken, maar ook hun schoolteams en het bredere onderwijslandschap naar een hoger niveau kunnen tillen. Dit opiniestuk is geschreven door Els Consuegra en Inge Placklé, professoren aan het Multidisciplinair Instituut Lerarenopleiding VUB.
Ben je gebeten door basisonderwijs en zoek je extra tools om te gebruiken in je school of klas? Dan is deze master basisonderwijs iets voor jou. Deze opleiding biedt een unieke kans om je te verdiepen in de grootstedelijke educatieve context, waar diversiteit niet alleen wordt omarmd, maar ook echt wordt benut als een verrijking.
Waarom een master Basisonderwijs onmisbaar is
In november 2023 sloegen de Vlaamse universiteiten en hogescholen de handen in elkaar om een masteropleiding in het basisonderwijs te lanceren. Terwijl in heel Europa de opleiding van leerkrachten op masterniveau eerder regel dan uitzondering is, bleef Vlaanderen achter. Uit een rapport van het Steunpunt Onderwijsonderzoek (SONO) blijkt dat in 56% van de Europese landen een masterdiploma voor leerkrachten lager onderwijs verplicht is. De nieuwe master brengt Vlaanderen eindelijk op lijn met deze norm, en biedt leerkrachten een uniek traject dat hen uitrust voor de complexe realiteit van vandaag.
De leraar als didactisch expert
De master biedt leerkrachten de mogelijkheid om zich te verdiepen in evidence-informed praktijken, wat betekent dat ze zich baseren op onderwijsstrategieën die in wetenschappelijk onderzoek effectief zijn gebleken. In Vlaanderen hebben scholen veel vrijheid in hoe ze hun onderwijs inrichten, wat kan leiden tot versnippering. De nieuwe master stelt leerkrachten in staat om op basis van onderzoek keuzes te maken en praktijken te implementeren die echt werken. De focus ligt niet alleen op vakken als Nederlands binnen een meertalige context en wiskunde, maar op een holistisch mens- en kindbeeld, waarbij ook domeinen zoals wetenschap, techniek en culturele bewustwording aan bod komen.
De leraar als onderzoeker en innovator
Leerkrachten worden ook opgeleid tot onderzoekende professionals, die niet alleen onderwijspraktijken implementeren, maar ook actief bijdragen aan hun ontwikkeling en verbetering. Door praktijkgericht onderzoek kunnen leerkrachten problemen in de schoolpraktijk identificeren en oplossingen zoeken die gestoeld zijn op evidence-informed inzichten. Dit zorgt niet alleen voor kwaliteitsverbetering op de werkvloer, maar creëert ook een cultuur van innovatie binnen scholen.
De leraar als ‘teacher leader’ in het versterken van schoolteams
Een veelgehoorde zorg binnen scholen is dat de master zou leiden tot een braindrain, waarbij leerkrachten met een masterdiploma hun weg zoeken naar andere functies buiten het onderwijs. De nieuwe masteropleiding speelt echter expliciet in op de nood aan leiders binnen de schoolmuren, die hun collega's inspireren, coachen en begeleiden bij het realiseren van krachtige leeromgevingen. Deze leerkrachten treden op als bruggenbouwers binnen hun school, waarbij ze niet alleen expertise delen en collega’s ondersteunen, maar ook de verbinding leggen tussen verschillende teams, disciplines en zelfs externe organisaties. Deze rol is cruciaal om basisscholen te versterken in tijden van groeiende complexiteit en diversiteit.
Inclusief onderwijs als kern van de masteropleiding
De nieuwe master benadrukt ook het belang van inclusief onderwijs, waarin elke leerling — ongeacht achtergrond of niveau — de kans krijgt om te groeien en te bloeien. De opleiding leert leerkrachten hoe ze in een diverse klascontext zorg kunnen dragen voor alle leerlingen en hoe ze een curriculum kunnen ontwikkelen dat uitdagend en verrijkend is voor elk kind. Deze focus op inclusie is vandaag relevanter dan ooit en biedt scholen de mogelijkheid om écht het verschil te maken.
Een logische en onmisbare stap naar de toekomst
In een tijd waarin het onderwijs voor immense uitdagingen staat, is de nieuwe master Basisonderwijs een onmisbare stap om de kwaliteit en weerbaarheid van het Vlaamse basisonderwijs te versterken. Niet alleen krijgen leerkrachten een stevigere wetenschappelijke basis, maar ze ontwikkelen ook de competenties om leiderschap op te nemen binnen hun school. Het is een investering in de toekomst van ons onderwijs en, belangrijker nog, in de toekomst van onze kinderen.
Els Consuegra
Els Consuegra is professor aan de VUB. Ze promoveerde op onderzoek naar gendergerelateerde aspecten van leraren-leerlingenrelaties en hun impact op schooluitval in het secundair onderwijs, als onderdeel van het project "Teaching in the Bed of Procrustes". Naast haar onderzoek naar gendergevoelige pedagogiek en de feminisering van het lerarenberoep, is Els ook lid van de redactieraad van het "Tijdschrift voor Hoger Onderwijs" en vicevoorzitter van de Raad van Bestuur van de VUB.
Inge Placklé
Inge Placklé is professor aan de VUB en Hogeschool PXL. Ze promoveerde op krachtige leeromgevingen in het beroepsonderwijs, met een focus op Project Algemene Vakken. Haar andere onderzoekslijn richt zich op de professionele ontwikkeling van lerarenopleiders.