Verlichting bepaalt voor een groot deel hoe we ons voelen. Door de lichtomstandigheden doorheen de dag aan te passen, verandert onze mood. Natuurlijk licht houdt ons actief, zacht en warm licht helpt ons te ontspannen.
Maar hoe zit dat met publieke ruimtes? Heeft verlichting ook daar invloed op onze emoties en welbevinden? Dankzij de wetenschappelijke enquête van Iris Pissens krijgen we daar binnenkort meer inzicht in. Iris werkt als onderzoeker bij de groep Merlin van MOBI (faculteit Ingenieurswetenschappen). In het kader van de Living Campus Walk van de VUB zet ze een experiment op waaraan ook jij kan deelnemen. Met een verlichtingsinstallatie die je volledig kan personaliseren via een app op je smartphone.
Is er al veel onderzoek gebeurd naar hoe licht onze perceptie van de omgeving bepaalt
Iris Pissens: “Er is al heel wat onderzoek verricht naar de impact van verlichting op mensen – maar die zijn altijd gericht op interieurverlichting. Daarnaast is er veel informatie beschikbaar over de weldaad van groene ruimtes voor onze gemoedstoestand en gezondheid. Maar de factor licht blijft daar al te vaak buiten beeld. Hoe mensen de ruimte rondom ervaren, heeft impact op hun emoties en hun welzijn. En verlichting speelt daarbij een cruciale rol.”
Hoe ziet het onderzoek er precies uit?
“De survey wordt gevoerd in verschillende etappes. Eerst kan iedereen online deelnemen via een vragenlijst. Hoe zien plekken waar we ons graag ontspannen eruit? Welke emotie ervaren we bij verlichting in de openbare ruimte? Welke herinnering hebben we eraan? Daarna lanceren we een experiment. Mensen komen op afspraak langs in een proefomgeving. Daar laten we hen de verlichting aanpassen, zodat ze een gevoelsmatige vergelijking kunnen maken. We kijken naar hoe ze ruimtes ervaren en welke invloed dat heeft op hun gemoed. Vervolgens zetten we dat experiment open voor iedereen, op een openbare plek op de campus. Daar kunnen mensen zelf deelnemen aan dit experiment en worden ze er echt in ondergedompeld."
Wat moeten we ons daarbij voorstellen? Is er een speciale set-up voorzien?
“Inderdaad. De installatie is gericht op de ervaring. Er wordt indirecte verlichting voorzien die een hele wand laat oplichten. Daarnaast is er een ledstrip aangebracht onder het bankje waarop je kan verpozen. Het is echt de bedoeling dat mensen de ideale verlichtingssituatie creëren voor zichzelf. Het is bijna een vorm van meditatie: een zintuiglijke ervaring die mensen voor zichzelf kunnen optimaliseren. Door het perfecte omgevingslicht te bepalen, willen we bekijken wat verlichting in de openbare ruimte doet met mensen.”
Stel: ik ga zitten en wil deelnemen aan het experiment. Hoe en wat kan ik precies aanpassen?
“Eigenlijk het hele gevoel van je omgeving. Je kan via een app op je smartphone elk detail van de verlichting aanpassen. De openheid van de lichtstraal, het type verlichting, de temperatuurkleur, de lichtintensiteit. Zelfs de kleur kan je veranderen: alle kleuren in het RGB-systeem zijn beschikbaar. Het is echt een totaalervaring die je volledig naar je hand kan zetten. De installatie is ook zeer toegankelijk. We hebben ervoor gekozen om ze op te bouwen op een plek waar veel mensen – zowel van VUB als inwoners van Brussel – voorbij komen. Mensen komen er sowieso voorbij, wat uitnodigt om te experimenteren. “
Het lijkt niet eenvoudig om alle indrukken en persoonlijke voorkeuren rond verlichting samen te brengen.
“Dat is het ook niet. Het is een complex onderzoek, omdat het multidisciplinair is. We werken samen met sociologen, gezondheidsexperts, fysici… Die kijken allemaal vanuit een ander oogpunt. Wat mij persoonlijk vooral interesseert, is het cognitieve aspect. We weten dat verlichting onze emoties sterk beïnvloedt. Maar het benieuwt me welke conclusies we kunnen trekken uit het experiment.
Welke invloed heeft licht op hoe we de openbare ruimte ervaren? Hoe kan verlichting bepaalde emoties uitlokken, verwelkomen en begeleiden? Hoe kan het ons helpen om veerkracht te vinden, ons 'op de juiste plaats' te voelen om te herstellen, een stap terug te nemen en de wereld aan te kunnen. We weten bijvoorbeeld dat licht ons gevoel van veiligheid beïnvloedt, maar wat kunnen we nog meer leren en hoe kan licht onze perceptie van onze omgeving verrijken? Dankzij experimenten zoals dit kunnen we onszelf en hoe we ruimte ervaren, nog beter leren kennen. Ik kijk alvast erg uit naar de resultaten."
Neem zelf deel aan het experiment
Wil je de installatie zelf ontdekken en uitproberen? Je vindt ze vanaf maart 2024 aan de zijgevel van gebouw L, langs de nachtingang van de Basic Fit aan de General Jacqueslaan. De resultaten van het onderzoek worden verwacht in september 2024.