Het Braemgebouw haalt bij jullie ongetwijfeld heel wat herinneringen boven. Hoe was het voor jullie?
Anna Violette Rousseau: “We hebben mama hier vroeger vaak bezocht, meestal in een rush. De enthousiaste verhalen over het gebouw en de architect hoorden we vooral thuis. Het was even geleden dat ik hier was en ik heb er echt van genoten om die verhalen en dat enthousiasme terug te horen en voelen.”
Emil Rousseau: “Ik heb met een iets andere blik gekeken. Ik werk sinds kort deeltijds voor de VUB, tegenover het Braemgebouw, dus zie ik het bijna dagelijks. Alleen, de verdieping van het rectoraat, daar was ik al lang niet meer geweest. Ik herinner me hoe we er mama meestal ’s avonds laat oppikten – zij werkte altijd lang – en vanuit het gebouw naar de toenmalige Beobank keken en ons afvroegen van wie dat ene lichtje zou zijn dat er nog brandde. Verder is een gebouw niets zonder zijn bewoners en was het ook fijn om de mensen die er werken, terug te zien.”
Anna-Violette: “Het klopt dat we hier als kind vooral ’s avonds zijn geweest. Ik herinner me een intieme setting met slechts enkele lichtjes die brandden, terwijl we vandaag het gebouw overdag bezochten in volle zon. Bovendien is het gebouw ondertussen een stuk lichter geworden door de recente renovatie. Ik denk dat het vandaag super aangenaam is om hier te mogen werken.”
"Een gebouw is niets zonder zijn bewoners, het was fijn om de mensen die er werken terug te zien"
Het rectoraat bevindt zich op de hoogste etage en heeft een aantal bijzondere wandtekeningen. Eén ervan was jullie mama’s favoriet?
Emil: “Klopt. Het is een tekening van drie wentelende vrouwenhoofden van verschillende origine – wit, zwart en Aziatisch - met middenin een soort spiraalvorm en eveneens geschilderd door de architect zelf.“
Anna Violette: “Het is een vrij cliché tekening, maar ze illustreert wel de verschillende culturen die samenkomen én het feit dat ook vrouwen een plek hebben op de hoogste etage van het Braemgebouw. Ik denk dat vooral de filosofie dat iedereen – man, vrouw, ongeacht gender of origine – aan de universiteit de kans moet krijgen om aan iets moois mee te werken, een gedachte die voor mama heel waardevol was.”
Emil: “De universiteit, en bij uitbreiding heel wat machtsinstellingen in onze maatschappij, hebben vaak nog overwegend mannen in de leidinggevende functies. Ik kan me inbeelden dat de symboliek van deze tekening op een verdieping waar vooral portretten hangen van mannelijke rectoren die elkaar opvolgden, voor mama toch wel bijzonder was.”
Anna Violette, jij studeert architectuur. Hoe kijk jij naar dit iconische gebouw?
Anna Violette: “Het rectoraatsgebouw is op papier het ‘machtigste’ gebouw van een universiteit en zou dus best agressief gebouwd kunnen worden. Het tegendeel is waar. Het Braemgebouw heeft net zachte vormen, de kleuren zijn licht, de tekeningen – allemaal van de hand van Braem – hechten belang aan zowel mannen als vrouwen, het staat dicht bij de professoren, maar ook bij de studenten, de mensen die werken aan de universiteit. Ook al zijn er op de vierde verdieping best ook harde tekeningen over conflict en oorlog, is het vooral een heel zachte plek om te zijn. Verder vind ik het ook heel leuk om naar de details van het gebouw te kijken. De elementen die zo’n gebouw origineel maken of er een vleugje humor aan toevoegen. Ik denk bijvoorbeeld aan de drie parapluutjes aan de inkom van het gebouw, die verwijzen naar de administratieve paraplumentaliteit die ook de realisatie van het gebouw bemoeilijk heeft. Eigenlijk leest het gebouw als een boek, met op elke bladzijde/verdieping een ander verhaal. Het bewijst ook wat voor een wonderlijk brein mijnheer Braem had.”
Wat hebben jullie onthouden na de rondleiding?
Emil: “Ik heb vandaag geleerd dat de architect tien jaar lang de muurtekeningen zélf is komen afwerken. Dat hij, ondanks de administratieve rompslomp en financiële hindernissen, als kunstenaar toch koppig zijn werk is blijven doen. Mama had dat ongetwijfeld heel tof gevonden. Ik ben er vrij zeker van dat ze Braem als een soort gewaardeerde attractie alle eer had betuigd.”
Anna Violette: “Ik volg het verhaal helemaal. Verder vind ik het opvallend hoe het gebouw kunst, wetenschap en cultuur combineert. De bakstenen gevel is bijvoorbeeld heel Belgisch. De mix van die drie werelden maakt het voor mij alleszins een heel mooi en bijzonder gebouw.”
Anna Violette
Het Braemgebouw wordt ook gebruikt in de scenografie van het (op het boek gebaseerde) stuk ‘Ode aan de verwondering’ dat deze maand in première gaat. Een logische keuze?
Anna Violette: “Het gebouw was niet meteen onze eerste inspiratiebron. We dachten in het begin aan water, aan een vorm die vloeibaar is. Het werd een druppel, een cirkel, een ellips. Toen de ellips écht een optie werd, kwam het Braemgebouw pas in the picture. Ik ben op het internet op zoek gegaan naar de plannen van Braem, en zo zijn we van ‘een’ ellips geëvolueerd naar de realistische dimensies van het Braemgebouw, maar dan op kleinere schaal.”
‘Ik hoop dat we in de toekomst nog meer oog leren hebben voor die cracks of the day”
In het stuk houdt jullie moeder een pleidooi om opnieuw met een kinderlijke blik naar de wereld te kijken. Dat lijkt in deze woelige tijden moeilijker dan ooit. Wat verwondert/inspireert jullie?
Emil: “Wat wij vooral uit het boek hebben meegekregen, is mama, meer dan de tekst in het boek. Wat niet wegneemt dat we bepaalde passages in onze opvoeding met de paplepel hebben meegekregen. Zoals de keuze die je hebt om naar de wereld te kijken vanuit verwondering, eerder dan te doen alsof alles normaal is. Wij hebben geleerd dat alles een bron kan zijn van verwondering, dat alles kan aanzetten tot een gedachte, een idee, een actie. Ik hoop dat we in de toekomst nog meer oog leren hebben voor die ‘cracks of the day’. Verwondering is niks passiefs, eerder een draad om rond te werken. Je kan in het mooiste paleis ter wereld wonen en toch niet stilstaan bij hoeveel geluk je wel hebt. Schoonheid bestaat alleen van zodra je iets kan benoemen als ‘schoon’. Dat is een benadering die mama heel belangrijk vond, dat we verbonden waren met het schone.”
Emil
Anna Violette: “Ik denk dat het momenteel niet zo evident is om het mooie te zien, met alle wereldcrisissen die we meemaken. Mama was voor mij iemand die ervoor zorgde dat ik die erge dingen beter kon plaatsen. Nu ze er niet meer is, moet ik die kracht zelf zoeken, ook al voel ik nog altijd heel erg haar energie. In dat opzicht vind ik het Caroline Pauwels Noodfonds (helpt mee om studenten die het moeilijk hebben gelijke onderwijskansen te bieden binnen de VUB, donaties blijven welkom, red) ook zo belangrijk. Om verwondering te koppelen aan wetenschap, en aan iedereen de kans te bieden om ze te ontdekken, om je geest te verruimen. De kans om verwonderd te zijn, toegankelijk houden, dat vond mama heel belangrijk.”
Emil: “Ik vind het alleszins fijn dat er op dit moment dingen bezig zijn, waar mama mee aan de oorsprong lag. Ik ben zeker dat ze het stuk ongelofelijk had gevonden, misschien voorafgegaan door “dat was nu echt niet nodig hoor”. (lacht) Ik denk ook aan de school in Molenbeek, het Caroline Pauwels Atheneum, die naar mama genoemd zal worden. Ze zag studenten zo graag, dus ik vermoed dat ze dat een heel grote eer had gevonden.”
Nieuw boek 'Braem-VUB: Tempel Der Wetenschappen'
Het boek brengt de geschiedenis, architectuur en symboliek van het iconische Braemgebouw tot leven. De lezer wordt meegenomen op een reis doorheen de ontstaansgeschiedenis van de VUB, de beproevingen die architect Renaat Braem moest doorstaan om zijn ontwerpen goedgekeurd te krijgen, de verhalen over de symboliek, de kwetsbaarheid van de modernistische architectuur, de zoektocht naar discrete oplossingen om de oorspronkelijke intenties van Braem 50 jaar later toch te kunnen uitvoeren en de uitdrukkelijke behoefte dit gebouw over te dragen aan de volgende generaties.
Dit boek is vanaf juni 2025 beschikbaar. Geïnteresseerd? Laat het ons weten en we houden je op de hoogte!
