Het populair-wetenschappelijke tijdschrift EOS organiseert elk jaar de Pipet prijs. Een vakjury selecteert vijf jonge wetenschappers die het afgelopen jaar uitzonderlijk onderzoek hebben verricht. Daaruit wordt een winnaar gekozen door het publiek en een winnaar door de vakjury zelf. Dit jaar zijn maar liefst drie van de vijf kandidaten VUB-ers.
Artificial intelligence
Wiskundige en politicologe Carmen Mazijn probeert 'misrekeningen' van artificiële intelligentie te ontmaskeren.
De opmars van artificiële intelligentie is niet te stuiten. Ook al is het een geweldige techniek die ons op veel domeinen kan helpen, er blind op vertrouwen mogen we niet. AI kan immers discriminerende of absurde regels hanteren, en zelfs levensgevaarlijk zijn. Carmen Mazijn promoveerde op de detectie van discriminerende patronen in artificiële intelligentie.
Om te ontdekken welke regels AI gebruikt, ontwikkelde ze de techniek LUCID die de zwarte doos van het systeem openbreekt. Als blijkt dat het systeem discrimineert, moet het aangepast worden. De techniek is intussen gratis online beschikbaar, waardoor ontwikkelaars het kunnen loslaten op hun AI-systeem. Mazijn en haar collega’s zijn in contact met overheden, om te benadrukken hoe belangrijk dit soort checks zijn.
Carmen Mazijn (1992) promoveerde aan de Vrije Universiteit Brussel op de detectie van discriminerende patronen in artificiële intelligentie. Ze is deeltijd gastprofessor aan de VUB, maar vertrekt volgend jaar als Belgisch diplomaat naar Kenia.
Wiskundige puzzel
Belangrijke wiskundigen verrichten hun grootste werk op jonge leeftijd. Behoort de 29-jarige Sam Mattheus daar ook toe? Hij loste een 85 jaar oud mathematisch probleem op.
Hij combineerde zijn kennis over de eindige meetkunde met de klassieke grafentheorie en loste niet alleen het decennia oude probleem op, maar bood ook een innoverend alternatief voor de huidige aanpak van Ramsey-problemen. Ramsey-getallen zijn fundamentele grootheden die de grenzen van mogelijke wanorde weergeven. Ze zijn vooral notoir moeilijk te berekenen.
Voor zijn oplossing combineerde hij twee takken van de wiskunde die elkaar normaal niet tegenkomen: de combinatieleer en de eindige meetkunde. Het vraagstuk dat hij oploste, kadert binnen de zogenaamde Ramsey-getallen, fundamentele grootheden die de grenzen van mogelijke wanorde weergeven. De combinatieleer is de klassieke manier om Ramsey-getallen te berekenen, Mattheus voegde daar zijn eigen kennis aan toe. Met de Hermetische kromme vond hij de sleutel om het probleem op te lossen en pleit hij tegelijk voor meer kruisbestuiving binnen de wiskunde.
De wereld zal niet direct veranderen door zijn werk, maar Sam Mattheus gelooft wel dat het ooit nut zal hebben. ‘Wiskunde heeft de charmante eigenschap dat onderzoek van vandaag over vijftig of honderd jaar relevant wordt.’
Sam Mattheus (1993) studeerde in Gent, doctoreerde aan de VUB en ging daarna naar San Diego (VS).
Nekslag dinosauriërs
Natuurwetenschapper Cem Berk Senel bewijst met zijn onderzoek dat het einde van de dinosauriërs werd ingeluid door het fijnstof dat met de meteorietinslag vrij kwam.
Door de inslag van een meteoriet kwam er 66 miljoen jaar geleden een einde aan het tijdperk van de dinosauriërs. Maar wat was de doodsoorzaak van deze laatste massale uitstervingsgolf? Door nieuwe geologische data te combineren met simulaties van de inslag met een paleoklimaatmodel, ontdekte planeetonderzoeker Cem Berk Senel dat fijnstof een ‘inslagwinter’ veroorzaakte.
Samen met zijn collega’s wil Berk Senel de inslagwinter nu op regionale schaal gaan bestuderen om te zien of het overal wel even donker en koud was. Daarnaast is hij betrokken bij de ontwikkeling van een klimaatmodel voor Mars, de rode planeet waar stofstormen meer dan tweehonderd (aardse) dagen duren. Zo wil hij achterhalen hoe we kunnen verhinderen dat stofstormen de bewoonbaarheid van de planeet in het gedrang brengen.
Cem Berk Senel (1991) studeerde aerothermodynamica aan de Technische Universiteit Istanbul. Hij behaalde een doctoraat in de atmosfeer- en planeetwetenschappen aan het VKI, de Koninklijke Sterrenwacht van België en de ULB. Nu is hij als FWO-postdoc verbonden aan de Koninklijke Sterrenwacht en de VUB.