Archieven Internationale Solvayraden voor Fysica en Chemie erkend als UNESCO-Werelderfgoed

Op 18 mei besliste het Unesco Werelderfgoedcomité om de archieven van de Internationale Solvayraden voor Fysica en Chemie in te schrijven als documentair erfgoed in het internationale Memory of the World Register. De inschrijving is een erkenning van het historisch belang van deze archieven voor de mensheid en het belang om ze te bewaren voor toekomstige generaties. De Vrije Universiteit Brussel (VUB) en de Université Libre de Bruxelles (ULB) dienden het verzoek tot inschrijving in met de steun van het Solvay Science Project.

“Elke wetenschapper kent twee familienamen, Nobel en Solvay. Nobel hoeft geen uitleg. Solvay verwijst naar de Solvayraden voor Fysica en Chemie die elke drie jaar hier in Brussel plaatsvinden sinds 1911” , legt VUB-rector en fysicus Jan Danckaert uit. “Deze raden waren eigenlijk de eerste internationale wetenschappelijke conferenties, een beetje te vergelijken met wat we vandaag workshops zouden noemen. In de raden die tussen 1911 en 1927 plaatsvonden, werd de interpretatie van onder andere de kwantummechanica - de omwenteling van de fysica in de 20ste eeuw -vastgelegd.”

En dat niet alleen. De raden waren ook bevoorrechte ontmoetingsplaatsen voor leidende figuren uit de wetenschappelijke gemeenschap. Ze waren getuigen van de geboorte van de relativiteitstheorie en de opkomst van een nieuwe chemie gebaseerd op de verkenning van de structuur van het atoom en van chemische bindingen. De documenten van de historische Solvayraden zijn een neerslag van de geschiedenis van de fysica en de chemie in de 20e eeuw en daarom een unieke bron voor de analyse van de ontwikkeling van de moderne fysica en chemie.

De archiefcollectie die wordt opgenomen in het Memory of the World Register van UNESCO, omvat een deel van de archieven van de Internationale Solvay Instituten voor Fysica en Chemie (VUB-ULB) uit de periode 1910-1962, die worden bewaard door de ULB. Het andere deel zijn de archieven van Paul Langevin (een afdeling gewijd aan de Solvay-Raden) die worden bewaard in ESPCI Paris-PSL. Tot de verzameling behoren manuscripten, gedrukte documenten, foto's op papier, digitale beelden, waaronder foto's ondertekend door de deelnemers, en tekeningen en postkaarten. Beide archieven zijn vrij toegankelijk via de website van het Solvay Science Project en via het platform van de digitale bibliotheek van de Université Paris Sciences et Lettres. 

“Met de erkenning als UNESCO Werelderfgoed hopen de VUB en de ULB de archieven nog verder te digitaliseren en nog meer te leren over hoe die conferenties tot stand kwamen. "Wie werd er uitgenodigd, en wie niet? Welke rol hebben de twee Wereldoorlogen gespeeld? Dit is niet alleen een geschiedenis van de wetenschap, maar ook van het denken", vertelt VUB-rector Jan Danckaert.

Inschrijving op initiatief van VUB en ULB

Het verzoek tot inschrijving bij UNESCO was een gezamenlijk project van de VUB en de ULB, met de steun van de afdeling Bibliotheken en Wetenschappelijke Informatie van de Université Libre de Bruxelles (DBIS ULB), de École Supérieure de Physique et de Chimie Industrielles (ESPCI Paris-PSL) en de Université Paris Sciences et Lettres (PSL).

Renaud Bardez, diensthoofd Archieven, Erfgoed en Speciale Collecties van de ULB, leidde de inschrijvingsaanvraag in goede banen. 

"Deze erkenning door UNESCO is het resultaat van een proactief institutioneel beleid om zowel ons erfgoed als onze geschiedenis te bewaren en te promoten".

Medecoördinator en ULB-professor Hedendaagse Geschiedenis Kenneth Bertrams beaamt: ​ 

"Dit is een grote erkenning voor onze twee universiteiten en een grote erkenning voor het werk dat door het ULB-archief is verricht.”

Solvay Science Project

De documenten van de historische Solvayraden Fysica en Chemie vonden hun weg naar archiefcentra over de hele wereld. De Internationale Instituten voor Fysica en Chemie (VUB en ULB) - opgericht door E. Solvay en beheerd door de VUB, de ULB en de familie Solvay - ​ willen de documenten verzamelen en bewaren. In 2018 werd daarom het Solvay Science Project (SSP) opgestart, een samenwerking van de VUB en de ULB. 

Het project ontvangt steun via het VUB Fonds voor natuurwetenschappen in de samenleving en valt onder het beheer van de dienst filantropie VUB Foundation van de VUB. Eén van de doelen van het fonds was om een erkenning te krijgen van UNESCO voor het historische belang van de Solvayraden.

Memory of the World-programma van UNESCO

Het programma Memory of the World werd in 1992 door UNESCO opgezet en heeft tot doel om het documentaire erfgoed in al zijn verscheidenheid te beschermen en te verspreiden. Op deze manier wil ze collectief geheugenverlies voorkomen en het behoud van archief- en bibliotheekcollecties in de hele wereld bevorderen.

Over VUB Foundation

​De VUB Foundation werft filantropische fondsen bij bedrijven, organisaties, instellingen en particulieren. Dat doet ze binnen het kader van de dienst TechTransfer van het vicerectoraat Innovatie en Valorisatie. Het beleid van de VUB Foundation steunt op de overtuiging dat elke filantropische gift maatschappelijke return krijgt. Iedereen bijdrage steunt onderwijs, onderzoek, innovatie of het patrimonium van de VUB. De kennis en inzichten die daaruit ontstaan, vloeien terug naar de samenleving