"Ik kan moeilijk bevatten dat iemand die weigert om het grootschalige kindermisbruik in de kerk echt aan te pakken, een erepodium krijgt." Die ik is VUB-rector Jan Danckaert, het erepodium wordt verschaft door de KU Leuven.
Even kort de voorgeschiedenis van dit verwijt schetsen. Jan Danckaert haalde op 20 september de voorpagina van De Morgen met zijn interview over de toenemende religieuze invloed op universiteiten. Daarop voelde de rector van de KU Leuven zich de 23e geroepen te reageren in een opiniestuk. "Je kan moeilijk diversiteit en inclusie omarmen, maar ze afstoten zodra ze religieuze kantjes krijgen." Twee dagen daarna doet Jan Danckaert zijn tegenzet. Verwijzend naar de komst van de paus schrijft hij: "Is dit niet het beste moment om de scheiding tussen religie en unief op de agenda te zetten?"
Hier het volledige opiniestuk van Jan Danckaert uit De Morgen, compleet met een lustig zwaaiende paus op de foto.
KU Leuven-rector Sels betreurt het dat ik problemen benoem rond de toegenomen religieuze invloed op universiteiten, en dat ik ervoor pleit om religie als een privézaak te behandelen (DM 23/9). In zijn woorden zet de VUB hiermee in op vrijheid, terwijl de KU Leuven inzet op verbondenheid. Hij benadrukt diversiteit en inclusie om de aanpak van de KU Leuven te duiden —boerkini’s voorzien in de zwemles, andere geloven uitnodigen op de katholieke openingsmis.
Laten we duidelijk zijn: diversiteit en inclusie zijn ook voor de VUB altijd essentiële waarden geweest. Mijn voorgangster Caroline Pauwels zette daar al sterk op in. Wij omarmen de verschillende identiteiten en achtergronden van onze studenten, maar kiezen ervoor dit te faciliteren binnen een gedeeld, seculier kader. Cijfers wijzen er trouwens op dat de VUB een veel diversere studentenpopulatie heeft dan de meeste andere hogeronderwijsinstellingen. Wij staan er ook open voor om die cijfers en onze aanpak transparant te delen. Zou het kunnen dat een seculier kader meer verwelkomend is dan kruisbeelden in de aula?
"De wijze waarop religieuze tradities vaak botsen met mensenrechten is een kwestie die ons zorgen baart"
Religie is uiteraard een belangrijk deel van de identiteit van velen. Traditie biedt structuur, maar wat gebeurt er als religieuze gemeenschappen hun identiteit al te nadrukkelijk vieren op de campus? Nodigt dat uit tot zich terugtrekken in de eigen groep, in een safe space, of bevordert het juist de openheid en uitwisseling die essentieel is in een diverse samenleving? Aan de VUB kiezen we voor een andere benadering. Onze universiteit is een brave space, waar vrij denken en spreken worden beschermd door gedeelde afspraken.
Soms leidt het benadrukken van religieuze groepsidentiteiten immers tot gedragingen die vrijheid en verbondenheid bedreigen. Enkele voorbeelden: een vrouwelijke student die onder druk wordt gezet om religieuze kleding te dragen door haar eigen etnisch-culturele gemeenschap. Of onderwijzend personeel dat wordt bedreigd omdat hun leerstof botst met religieuze opvattingen. Aan de VUB beschermen we juist de keuzevrijheid in een open academische omgeving.
De wijze waarop religieuze tradities vaak botsen met mensenrechten is een kwestie die ons zorgen baart. De katholieke kerk beschouwt homoseksualiteit nog steeds als een zonde. Hoe kunnen we als samenleving dergelijke standpunten blijven aanvaarden, zeker als ze bijdragen aan discriminatie en zelfs de doodstraf, zoals in sommige Afrikaanse landen?
"Op het gebied van onderzoek is een scheiding tussen religie en universiteit essentieel."
Ook de ongelijke positie van vrouwen binnen de katholieke kerk roept vragen op. Vrouwen blijven uitgesloten van het priesterschap en spelen een marginale rol binnen de kerkelijke hiërarchie. Terwijl vrouwen elders gelijke rechten verwerven, blijft de kerk vasthouden aan verouderde tradities. Moeten we ons niet afvragen hoe deze kloof tussen kerkelijke leer en maatschappelijke vooruitgang kan blijven bestaan?
Op het gebied van onderzoek is een scheiding tussen religie en universiteit essentieel. De VUB is een wereldspeler in in-vitrofertilisatie (IVF) en heel veel mensen danken – letterlijk – hun bestaan aan onze vooruitstrevende technieken. Zowel VUB als KU Leuven pionierden in 1982 op het gebied van IVF, maar aan de KU Leuven werden onderzoekers afgeremd door religieuze gevoeligheden. Dat werd ook zo erkend door de Leuvense unief, zeker toen de paus in 1987 IVF verbood. Wat zou er zijn gebeurd als die religieuze beperkingen ook de VUB hadden afgeremd?
En nu de huidige paus wordt uitgenodigd om het feestjaar van KU Leuven in te zetten, is dat niet het beste moment om de scheiding tussen religie en unief op de agenda te zetten? Ik kan moeilijk bevatten dat iemand die weigert om het grootschalige kindermisbruik in de kerk echt aan te pakken, een erepodium krijgt. Enkele excuses en een paar minuten spreektijd per slachtoffer veranderen daar niets aan. Hoe respectvol moet je zijn tegenover een geloof dat vrouwen en lgbtq+-personen actief discrimineert?
Voor de VUB is er dus geen reden tot feest en we zullen niet aanwezig zijn op de pauselijke vieringen. Wij blijven staan voor de scheiding tussen religie en het publieke domein, net om vrijheid en gelijkheid mogelijk te maken.
Ik wil mijn collega Luc Sels geruststellen. Aan de VUB verwelkomen we iedereen en krijgt ieder gelijke kansen. Een open, seculiere campusomgeving waarborgt zowel vrijheid tot zelfbeschikking als verbondenheid tussen velerlei identiteiten. En ze waarborgt misschien wel de belangrijkste academische waarde: de vrijheid om tot nieuwe inzichten te komen.