Yvonne Nèvejean
1900 - 1987
Yvonne Nèvejean, hoofd van het Nationaal Werk voor het Kinderwelzijn tijdens WOII, hielp samen met het Joods Verdedigingscomité circa 4000 Joodse kinderen onderduiken en overleven.
Yvonne Nèvejean werd geboren op 15 oktober 1900 en groeide op met haar moeder, nadat haar vader vroegtijdig was overleden. Na haar opleiding tot sociaal assistente in 1922 en een studiereis naar de Verenigde Staten, ging ze werken bij het Nationaal Werk voor het Kinderwelzijn (NWK), de voorloper van het hedendaagse Kind & Gezin. Deze organisatie, opgericht in 1919, groeide uit tot de grootste Belgische organisatie voor kinderwelzijn. In 1940 werd Yvonne als eerste vrouw het hoofd van het NWK. Gedurende de oorlog zette zij deze positie in om alle kinderen, inclusief Joodse kinderen, te helpen.
Vanaf 1942 werden Joodse moeders uitgesloten van de consultaties voor zuigelingen bij het NWK onder toezicht van de bezetter. Samen met de Vereniging der Joden in België (VJB) vond ze manieren om Joodse moeders en hun kinderen toch van de juiste zorg te voorzien. Verpleegsters van het NWK gingen dag en nacht op pad om deze missie te volbrengen.
Als reactie op de razzia's richtte de VJB in de zomer van 1942 weeshuizen op voor Joodse kinderen. Deze weeshuizen werden door Yvonne op de lijst van erkende instanties geplaatst, zodat ze konden rekenen op subsidies. Ondanks een belofte van de Duitsers om nooit Joodse weeskinderen te deporteren, brachten zij in oktober 1942 meerdere personeelsleden en 58 weeskinderen van het tehuis in Wezembeek-Oppem naar de Dossinkazerne. Door het officiële karakter van het weeshuis kon Nèvejean tussenbeide komen en werden ze bevrijd.
Vanwege de onveiligheid van de tehuizen zocht de afdeling ‘Kinderen’ van het Joods Verdedigingscomité (JVC) naar clandestiene schuilplaatsen. Yvonne Nèvejean werd hierbij betrokken en kon via het NWK-netwerk veel kinderen helpen onderduiken. Ze stond in nauw contact met de onvermoeibare Yvonne Jospa, die functioneerde als een ‘adresboek voor het verbergen van kinderen’.
Yvonne was nauw betrokken bij deze clandestiene operaties. Ze kon rekenen op de steun van enkele personeelsleden van het NWK, die kinderen begeleidden of als ambulante verpleegsters optraden. Bovendien stelde ze de zetel van het NWK beschikbaar als vergaderzaal voor het JVC en als tijdelijk verblijf voor Joodse kinderen.
Om de illegale weeshuizen te financieren, vervalste Yvonne cijfers van het aantal kinderen in de officiële tehuizen om extra subsidies en rantsoenbonnen te verkrijgen. Ze onderhield ook contacten met bankinstellingen en de Belgische regering in ballingschap vanwege haar rol als luitenant bij de Inlichtings- en Actiedienst Tournay, waar ze verantwoordelijk was voor het bewaren van geheime archieven en het kopiëren van berichten tussen Londen en België.
Het is opmerkelijk dat Nèvejean nooit werd gearresteerd, ondanks haar nauwe samenwerking met de Duitse bezetter. De Geheime Feldpolizei ondervroeg haar meerdere keren, maar ze wist steeds aan arrestatie te ontsnappen, en redde samen met het JVC zo'n 4000 kinderen redden.
Na de oorlog werd haar moed en toewijding erkend met meerdere onderscheidingen, waaronder het ereteken van Ridder in de Leopoldsorde met palmen en de titel van Rechtvaardige onder de Volkeren door Yad Vashem. Ondanks deze erkenning bleef Nèvejean bescheiden en beschouwde ze de aandacht als ongewenst.
Bronnen:
Bimbenet, Axel, ‘Wie is Yvonne Nèvejean, de ‘Belgische Schindler’ waarnaar het peleton van prins Gabriël werd genoemd? “Van dit soort aandacht hield ze niet”’, Het Laatste Nieuws, 15 oktober 2022, https://www.hln.be/brussel/wie-is-yvonne-nevejean-de-belgische-schindler-waarnaar-het-peloton-van-prins-gabriel-werd-genoemd-van-dit-soort-aandacht-hield-ze-niet~a11d562a/, geraadpleegd op 1 mei 2024.
Carmone, Romane, ‘Yvonne Nèvejean’, Belgium WWII, s.d., https://www.belgiumwwii.be/nl/belgie-in-oorlog/persoonlijkheden/nevejean-yvonne.html, geraadpleegd op 1 mei 2024.