Yvonne Nèvejean

Yvonne Nèvejean

Verzet voor vrijheid

Yvonne Nèvejean werd geboren op 15 oktober 1900 en groeide op met haar moeder, nadat haar vader vroegtijdig was overleden. Na haar opleiding tot sociaal assistente in 1922 en een studiereis naar de Verenigde Staten, ging ze werken bij het Nationaal Werk voor het Kinderwelzijn (NWK), de voorloper van het hedendaagse Kind & Gezin. Deze organisatie, opgericht in 1919, groeide uit tot de grootste Belgische organisatie voor kinderwelzijn. In 1940 werd Yvonne als eerste vrouw het hoofd van het NWK. Gedurende de oorlog zette zij deze positie in om alle kinderen, inclusief Joodse kinderen, te helpen. 

Vanaf 1942 werden Joodse moeders uitgesloten van de consultaties voor zuigelingen bij het NWK onder toezicht van de bezetter. Samen met de Vereniging der Joden in België (VJB) vond ze manieren om Joodse moeders en hun kinderen toch van de juiste zorg te voorzien. Verpleegsters van het NWK gingen dag en nacht op pad om deze missie te volbrengen. 

Als reactie op de razzia's richtte de VJB in de zomer van 1942 weeshuizen op voor Joodse kinderen. Deze weeshuizen werden door Yvonne op de lijst van erkende instanties geplaatst, zodat ze konden rekenen op subsidies. Ondanks een belofte van de Duitsers om nooit Joodse weeskinderen te deporteren, brachten zij in oktober 1942 meerdere personeelsleden en 58 weeskinderen van het tehuis in Wezembeek-Oppem naar de Dossinkazerne. Door het officiële karakter van het weeshuis kon Nèvejean tussenbeide komen en werden ze bevrijd.

Vanwege de onveiligheid van de tehuizen zocht de afdeling ‘Kinderen’ van het Joods Verdedigingscomité (JVC) naar clandestiene schuilplaatsen. Yvonne Nèvejean werd hierbij betrokken en kon via het NWK-netwerk veel kinderen helpen onderduiken. Ze stond in nauw contact met de onvermoeibare Yvonne Jospa, die functioneerde als een ‘adresboek voor het verbergen van kinderen’.

Yvonne was nauw betrokken bij deze clandestiene operaties. Ze kon rekenen op de steun van enkele personeelsleden van het NWK, die kinderen begeleidden of als ambulante verpleegsters optraden. Bovendien stelde ze de zetel van het NWK beschikbaar als vergaderzaal voor het JVC en als tijdelijk verblijf voor Joodse kinderen.

Om de illegale weeshuizen te financieren, vervalste Yvonne cijfers van het aantal kinderen in de officiële tehuizen om extra subsidies en rantsoenbonnen te verkrijgen. Ze onderhield ook contacten met bankinstellingen en de Belgische regering in ballingschap vanwege haar rol als luitenant bij de Inlichtings- en Actiedienst Tournay, waar ze verantwoordelijk was voor het bewaren van geheime archieven en het kopiëren van berichten tussen Londen en België.

Het is opmerkelijk dat Nèvejean nooit werd gearresteerd, ondanks haar nauwe samenwerking met de Duitse bezetter. De Geheime Feldpolizei ondervroeg haar meerdere keren, maar ze wist steeds aan arrestatie te ontsnappen, en redde samen met het JVC zo'n 4000 kinderen redden.

Na de oorlog werd haar moed en toewijding erkend met meerdere onderscheidingen, waaronder het ereteken van Ridder in de Leopoldsorde met palmen en de titel van Rechtvaardige onder de Volkeren door Yad Vashem. Ondanks deze erkenning bleef Nèvejean bescheiden en beschouwde ze de aandacht als ongewenst. 

 

Bronnen: 

Bimbenet, Axel, ‘Wie is Yvonne Nèvejean, de ‘Belgische Schindler’ waarnaar het peleton van prins Gabriël werd genoemd? “Van dit soort aandacht hield ze niet”’, Het Laatste Nieuws, 15 oktober 2022, https://www.hln.be/brussel/wie-is-yvonne-nevejean-de-belgische-schindler-waarnaar-het-peloton-van-prins-gabriel-werd-genoemd-van-dit-soort-aandacht-hield-ze-niet~a11d562a/, geraadpleegd op 1 mei 2024. 

Carmone, Romane, ‘Yvonne Nèvejean’, Belgium WWII, s.d., https://www.belgiumwwii.be/nl/belgie-in-oorlog/persoonlijkheden/nevejean-yvonne.html, geraadpleegd op 1 mei 2024.

[ENGLISH TRANSLATION]

Yvonne Nèvejean 

Yvonne Nèvejean was born on 15 October 1900 and was brought up by her mother, following the early death of her father. After training as a social worker in 1922 and a study trip to the US, she joined the child welfare agency NWK, the forerunner of today’s Kind & Gezin. This organisation, founded in 1919, became Belgium’s largest child welfare organisation. In 1940, she became the first woman to lead the NWK, and she used her position during the war to help all children, including Jewish children.

From 1942, the occupying forces excluded Jewish mothers from consultations at the NWK. The organisation, working with the Association of Jews in Belgium (VJB), found ways to provide Jewish mothers and their children with proper care. NWK nurses worked day and night to accomplish this mission.

In reaction to the Nazi round-ups, in the summer of 1942 the VJB established orphanages for Jewish children. These orphanages were placed on a list of recognised institutions by Yvonne, so they could receive subsidies. Despite a promise by the Germans never to deport Jewish orphans, in October 1942 they sent several staff members and 58 children from the home in Wezembeek-Oppem to the Dossin barracks in Mechelen. The official nature of the orphanage allowed Yvonne to intervene and they were freed.

Because of the unsafety of the homes, the children’s section of the Jewish Defence Committee (JVC) sought hiding places. Yvonne became involved and was able to help many children go into hiding through the NWK network. She was in close contact with the indefatigable Yvonne Jospa, who acted as an “address book for hiding children”.

Yvonne was closely involved in these clandestine operations. She was able to count on the support of a number of NWK staff members, who supervised children or acted as travelling nurses. In addition, she offered the headquarters of the NWK as a meeting room for the JVC and a temporary residence for Jewish children. She falsified the numbers of children in official residences in order to receive extra subsidies and ration coupons for the illegal orphanages. 

She also maintained contacts with banking institutions and the Belgian government-in-exile through her role as a lieutenant in the Intelligence and Action Service Tournay, where she was responsible for keeping secret archives and copying messages between London and Belgium.

Remarkably, Yvonne Nèvejean was never arrested, although the German secret police interrogated her several times. With the JVC, she rescued some 4,000 children.

After the war, her bravery and dedication were recognised with several awards, including the honour of Knight in the Order of Leopold by the Belgian King and the title of Righteous Among the Nations by Yad Vashem, Israel’s official memorial to the victims of the Holocaust. Despite this recognition, she remained modest and declined any attention.

 

Sources